Ο Εργατικός Αγώνας δημοσιεύει σήμερα το 8^ο μέρος της σειράς των ιστορικών δημοσιευμάτων στο Μεγάλο Δεκέμβρη με αφορμή την συμπλήρωση των 70 χρόνων από τότε. Στόχος μας είναι να δώσουμε όσο το δυνατό ολοκληρωμένα το ιστορικό γεγονός αλλά και να απαντήσουμε σε μια σειρά διαστρεβλώσεις της ιστορίας του εργατικού - λαϊκού και κομμουνιστικού κινήματος που δεν εμφανίστηκαν μόνο στο παρελθόν αλλά με διάφορους τρόπους επανέρχονται και σήμερα.

Η ΕΑΜική προπαγάνδα στους Βρετανούς

Κάθε πόλεμος έχει μια πλευρά που συνήθως υποτιμάται στην εκ των υστέρων ιστορική αποτίμησή του, αλλά δεν είναι καθόλου ασήμαντη για την πορεία των στρατιωτικών επιχειρήσεων την ώρα που αυτός διεξάγεται. Πρόκειται για την προσπάθεια που καταβάλλει η κάθε εμπόλεμη πλευρά ώστε να επιδράσει στις τάξεις του αντιπάλου της με το όπλο της προπαγάνδας. Αυτό το όπλο δεν έλειψε από τις πολεμικές συγκρούσεις ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τους Βρετανούς τον Δεκέμβρη του 1944. Η ΕΑΜική πλευρά το αξιοποίησε στον μέγιστο δυνατό βαθμό, κάτι που αποδεικνύεται με τις προκηρύξεις του ΕΑΜ προς τα βρετανικά στρατεύματα που δημοσιεύουμε σήμερα.

Όπως δείχνουν αυτές οι προκηρύξεις, το ΕΑΜ από την αρχή αντιμετωπίζει την πολεμική σύγκρουση ως ελληνική εσωτερική υπόθεση και στο πλαίσιο αυτό απευθύνεται στους Βρετανούς στρατιώτες ζητώντας τους να μείνουν μακριά και ουδέτεροι από αυτήν. Ταυτόχρονα, χαρακτηρίζει τους Έλληνες αντιπάλους του ένα κράμα από κακοποιά στοιχεία, φασίστες και προδότες που στη διάρκεια του πολέμου κατά του φασισμού υπηρέτησαν την πλευρά του εχθρού και ήταν αντίπαλοι των συμμάχων, δηλαδή όχι μόνο εναντίον του ΕΑΜικού κινήματος αντίστασης αλλά και εναντίον των ίδιων των Βρετανών. 

Στη συνέχεια, και όταν πια η εμπλοκή των αγγλικών στρατευμάτων είναι αυτή που δίνει τον τόνο στην πολεμική αναμέτρηση, η ΕΑΜική παρέμβαση στα βρετανικά στρατεύματα αναβαθμίζεται. Δεν ζητείται πια από αυτά να κρατήσουν στάση ουδετερότητας αλλά ουσιαστικά να απειθαρχήσουν στις εντολές του Σκόμπι, δηλαδή της βρετανικής στρατιωτικής διοίκησης στην Ελλάδα, και να μην πολεμούν εναντίον του ΕΛΑΣ και του λαού που τον υποστηρίζει, καθώς ο Σκόμπι καταγγέλλεται ευθέως ότι υποστηρίζει τους Κουίσλινγκ στη χώρα, δηλαδή τους συνεργάτες των Γερμανών. Μια τέτοια παρέμβαση απευθύνεται και στοχεύει άμεσα στον Αγγλο στρατιώτη και ενδεχομένως σε κατώτερους αλλά όχι σε ανώτερους αξιωματικούς της βρετανικής στρατιωτικής δύναμης. Ταυτόχρονα το ΕΑΜ κοινοποιεί στα αγγλικά στρατεύματα τις προτάσεις του για το σταμάτημα των εχθροπραξιών, πράγμα που σημαίνει πως δεν στοχεύει μόνο να ενεργοποιήσει προς όφελός του ένα γενικό αντιφασιστικό πνεύμα που ενδεχομένως ο πόλεμος έχει εδραιώσει στις συνειδήσεις των Βρετανών στρατιωτών αλλά και να κερδίσει τους τελευταίους ή τουλάχιστον να τους επηρεάσει στο άμεσο πολιτικό σκέλος του ελληνικού ζητήματος.

Είχε αποτέλεσμα η ΕΑΜική προπαγάνδα στα βρετανικά στρατεύματα; Σε επόμενο δημοσίευμα θα αποδείξουμε πως είχε, χωρίς βεβαίως αυτό να σημαίνει πως επηρέασε στο ελάχιστο την πολεμική τους συμπεριφορά.

Βρετανικές δυνάμεις

Μην πυροβολείτε εναντίον των Ελλήνων συμμάχων σας. Μείνετε ουδέτεροι στην εσωτερική διαφωνία μας. Με τα επιθετικά μέτρα που παίρνετε, υπερασπίζεστε τους ντόπιους εγκληματίες πολέμου, τους φασίστες, τα προδοτικά στοιχεία που πολέμησαν εναντίον των Συμμάχων στο πλευρό του εχθρού. Μείνετε μακριά!  ΕΑΜ

Βρετανοί στρατιώτες!

Μη μας πολεμάτε! Δεν έχουμε τίποτε εναντίον σας. Μην πιστεύετε όσα λένε ο Σκόμπι και ο Παπανδρέου.

Αντιπροσωπεύουμε το σύνολο του λαού και όχι μια μικρή μειοψηφία. Οι Κουίσλινγκς τους οποίους προστατεύει ο Σκόμπι είναι η μικρή μειοψηφία. Εμείς είμαστε ο λαός και πολεμάμε τους Κουίσλινγκς. Βρετανοί στρατιώτες! Μην χτυπάτε τον λαό.  ΕΑΜ

Προς όλες τις Βρετανικές δυνάμεις στην Ελλάδα

Στο φυλλάδιο που σας παραδόθηκε πριν έρθετε εδώ διαβάζουμε «είστε πολύ τυχεροί που πηγαίνετε στην Ελλάδα».

Είστε πράγματι πολύ τυχεροί. Ομως ονειρευτήκατε ποτέ ότι πηγαίνοντας σε μια σύμμαχο χώρα μπορεί να αντιμετωπίσετε την πιθανότητα να στρέψετε τα όπλα σας εναντίον των κατοίκων της;

Είστε τώρα υποχρεωμένοι να ανοίγετε πυρ εναντίον ενός-όπως τον περιγράφουν οι ηγέτες σας-πλέον γενναίου συμμάχου ο οποίος πολέμησε για πάνω από τέσσερα χρόνια εναντίον του κοινού μας εχθρού. Εναντίον ενός συμμάχου ο οποίος κατέστρεψε την πανίσχυρη στρατιωτική δύναμη του Ντούτσε και γενικά βοήθησε στη διάσωση της Αιγύπτου από την ναζιστική εισβολή.

Στη διάρκεια της διαφωνίας μας η οποία δεν απείλησε τη σχέση μας, ο στρατηγός Σκόμπι συμπεριφέρθηκε ως ο σωτήρας μια μικρής συμμορίας η οποία αποτελείται απ’ όλους τους εγκληματίες πολέμου, και φασίστες που συνεργάστηκαν με τον εχθρό και διέπραξαν αναρίθμητα εγκλήματα εναντίον του Ελληνικού λαού.

Ο στρατηγός Σκόμπι κατέστησε τον εαυτό του υπεύθυνο για την παραβίαση όλων των προηγουμένων συμφωνιών μη επέμβασης στις υποθέσεις μας και ως αποτέλεσμα αυτού διέταξε τις στρατιωτικές δυνάμεις που τελούν υπό τις εντολές του να πυροβολήσουν εναντίον μας. Αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή η άδικη ενέργεια δεν έχει εγκριθεί από τον ίδιο τον βρετανικό λαό.

Από την πλευρά μας δεν ζητούμε τίποτε περισσότερο από την ελευθερία μας, ένα προνόμιο το οποίο ο βρετανικός λαός απολαμβάνει τόσο πολύ.

Εδώ είναι οι όροι, τους οποίους το κίνημα αντίστασης των ανταρτών προσφέρει για τον τερματισμό των εχθροπραξιών. Κάθε Βρετανός θα καταλάβει, χωρίς αμφιβολία, γιατί πολεμάμε!

ΠΡΩΤΟΝ: Μέχρι τον τερματισμό του στρατιωτικού προβλήματος από τη νέα «κυβέρνηση εθνικής ενότητας», συμφωνήσαμε να αποσύρουμε τις δυνάμεις μας του ΕΛΑΣ από τις πόλεις του Πειραιά και της Αθήνας έως τη γραμμή, η οποία ετέθη από το υπόμνημα του βρετανικού Τρίτου Σώματος Στρατού με ημερομηνία την 3η Δεκεμβρίου.

ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Ταυτόχρονα, η «Τρίτη Ορεινή Ταξιαρχία» και ο «Ιερός Λόχος» πρέπει επίσης να αποσυρθούν από την Αθήνα και τον Πειραιά σε μια γραμμή η οποία θα ρυθμιστεί με κοινή συμφωνία.

ΤΡΙΤΟΝ: Το Σώμα της Χωροφυλακής πρέπει να αφοπλιστεί και (οι άνδρες του) να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Ολοι οι συνεργάτες «Σώματα Ασφαλείας», «ΕΣ ΕΣ», «ΓΚΕΣΤΑΠΟ» κ.λπ. πρέπει να τεθούν υπό κράτηση και να περιμένουν τη δίκη τους.

ΤΕΤΑΡΤΟΝ: Οι Βρετανικές Δυνάμεις στην Ελλάδα πρέπει να περιοριστούν αυστηρά στα καθήκοντά τους που προβλέπει η Συμφωνία της Καζέρτας, η οποία δεν επιτρέπει βρετανική επέμβαση στις ελληνικές υποθέσεις.

ΠΕΜΠΤΟΝ: Τα πολιτικά κόμματα της χώρας πρέπει να αφεθούν να επιλέξουν ελεύθερα και το συντομότερο δυνατόν μια κυβέρνηση πραγματικής «εθνικής ενότητας», η οποία θα επανεξετάσει το σύνολο του στρατιωτικού και πολιτικού προβλήματος της χώρας με δημοκρατικό τρόπο.

Βρετανοί αξιωματικοί και στρατιώτες

Μην υπακούτε στις παράνομες και άδικες διαταγές που σας έδωσαν.

Διαπράττετε έσχατη προδοσία εναντίον μιας συμμάχου χώρας και παραδοσιακά φίλης με το βρετανικό λαό.  

ΕΑΜ

Στο επόμενο: Το ημερολόγιο ενός Βρετανού στρατιώτη

ΠΗΓΗ: ergatikosagwnas.gr

Ο Εργατικός Αγώνας δημοσιεύει σήμερα το 7^ο μέρος της σειράς των ιστορικών δημοσιευμάτων στο Μεγάλο Δεκέμβρη με αφορμή την συμπλήρωση των 70 χρόνων από τότε. Στόχος μας είναι να δώσουμε όσο το δυνατό ολοκληρωμένα το ιστορικό γεγονός αλλά και να απαντήσουμε σε μια σειρά διαστρεβλώσεις της ιστορίας του εργατικού - λαϊκού και κομμουνιστικού κινήματος που δεν εμφανίστηκαν μόνο στο παρελθόν αλλά με διάφορους τρόπους επανέρχονται και σήμερα.

Η προετοιμασία του ΕΑΜικού κινήματος για τον Δεκέμβρη

Αν οι Εγγλέζοι και η ντόπια αστική τάξη επιδίωξαν τον Δεκέμβρη και προετοιμάστηκαν πλήρως γι’ αυτόν, δεν ισχύει το ίδιο για το ΕΑΜικό κίνημα και το ΚΚΕ. Αν πιστέψουμε αυτά που λέει ο Γιάννης Ιωαννίδης στα απομνημονεύματά του, το δεύτερο δεκαήμερο Νοεμβρίου του 1944 έγινε μια σύντομη συνεδρίαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ στο νοσοκομείο που νοσηλευόταν καθώς ήταν άρρωστος. Εκεί αποφασίστηκε ότι δεν θα γινόταν ανεκτό το αίτημα των Εγγλέζων και του Παπανδρέου για διάλυση του ΕΛΑΣ κι ότι «στην ανάγκη, εάν δεν κατορθώσουμε να βρούμε άλλες πολιτικές λύσεις στο ζήτημα (σ.σ. Το στρατιωτικό ζήτημα) θα συγκρουστούμε». Ο Ιωαννίδης, μάλιστα λέει ότι το ΠΓ εκτιμούσε στην απόφασή του ότι «εμείς θα χτυπηθούμε με τους Εγγλέζους»[1].

Ο Βασίλης Μπαρτζιώτας (μέλος, τότε, του ΠΓ) υποστηρίζει πως αυτή η συνεδρίαση δεν ήταν στην ουσία συνεδρίαση του ΠΓ αλλά επίσκεψη 4, από τα 9 μέλη του οργάνου στον Ιωαννίδη.[2] Όπως κι αν έχει το ζήτημα στα ανώτατα κλιμάκια του ΚΚΕ φαίνεται πως συζητούνταν έντονα ότι αν τα πράγματα πήγαιναν σε σύγκρουση αυτή η σύγκρουση θα ήταν με τους Άγγλους. Παρόλα αυτά ανάλογη στρατιωτική προετοιμασία για σύγκρουση με τις βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις δεν προκύπτει από πουθενά ότι υπήρξε.

Στην πραγματικότητα φαίνεται πως κυριαρχούσε η ψευδαίσθηση ότι αν τα πράγματα έφταναν σε ρήξη, η Μ. Βρετανία δεν θα τολμούσε να επέμβει στρατιωτικά είτε γιατί ήταν σύμμαχος, είτε γιατί ο πόλεμος ενάντια στο φασισμό δεν είχε τελειώσει, είτε και για τα δύο μαζί. Καταρχήν καμιά υποψία δεν υπήρχε ότι ο βρετανικός ιμπεριαλισμός διαρκούντος του πολέμου θα επιδίωκε και θα απαιτούσε μονομερώς τον αφοπλισμό και την αποστράτευση του ΕΛΑΣ. Επιπλέον η ηγεσία του κινήματος ευελπιστούσε ότι αργά ή γρήγορα τα πράγματα θα οδηγούνταν σε εκλογές και ο λαός θα έπαιρνε πίσω όσα είχε χάσει με τις κατά καιρούς υποχωρήσεις.

Η αντίληψη που περιγράψαμε πιο πριν διαπερνά όλη τη συμπεριφορά του ΕΑΜικού κινήματος μετά τον συμβιβασμό του Λιβάνου.

Τάξη και ησυχία…

Από την στιγμή της εισόδου των ΕΑΜικών υπουργών στην κυβέρνηση, οι κατευθύνσεις πάνω στις οποίες κινείται το αντιστασιακό κίνημα στη χώρα, και η καθοδήγησή του, είναι κυρίως δύο. Η πρώτη αφορά την συνέχιση και ένταση των προσπαθειών ώστε να απελευθερωθεί η χώρα από τον κατακτητή με όσο το δυνατόν μεγαλύτερες απώλειες για τις δυνάμεις του τελευταίου. Η δεύτερη, σχετίζεται με την λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων ώστε την αποχώρηση των Γερμανών να διαδεχτεί η τάξη, η ομαλότητα και η πειθαρχία και μέσα σ' αυτό το κλίμα να αναλάβει καθήκοντα η λεγόμενη κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Γ. Παπανδρέου. Αναμφίβολα ανάγκη για τάξη και πειθαρχία οπωσδήποτε υπήρχε, μπροστά στο ενδεχόμενο της απελευθέρωσης της χώρας, για να αποφευχθούν πράξεις αντιδικίας- αυτοδικίας και άναρχες καταστάσεις που μπορούσαν να κοστίσουν στο κίνημα αφού σε μια τέτοια περίπτωση δεν είναι δυνατό να ελέγξει κανείς την έκταση όλων των λαϊκών ξεσπασμάτων- που κατά ένα μεγάλο μέρος ήταν απολύτως λογικές- αλλά και πιθανές προβοκάτσιες. Όμως δεν επρόκειτο για κάτι τέτοιο. Αν παίρνονταν μέτρα για κάτι τέτοιο στο πλαίσιο εγκαθίδρυσης μιας λαϊκής εξουσίας- όπως αυτή αναδείχτηκε μέσα στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα- δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Επρόκειτο, όμως, για μέτρα τάξης, πειθαρχίας και ομαλότητας που έδωσαν την δυνατότητα στους Βρετανούς και την ντόπια αντίδραση να πατήσουν το πόδι τους στη χώρα και να αποκτήσουν ερείσματα νομιμότητας.

Μέσα στον Σεπτέμβρη του 1944 κάνουν την εμφάνισή τους στη χώρα τα πρώτα κυβερνητικά κλιμάκια της κυβέρνησης Παπανδρέου. Αρχικά εμφανίστηκε στην Πελοπόννησο ο Π. Κανελλόπουλος και προς τα τέλη του μήνα ήρθαν ο Γ. Ζεύγος με τον Θ. Τσάτσο. Οι Εγγλέζοι έβλεπαν με φόβο της αποστολή του Κανελλόπουλου στην Πελοπόννησο. Συγκεκριμένα φοβούνταν την πιθανότητα ο Α. Βελουχιώτης λόγω των γνωστών αντιαγγλικών του απόψεων να μην συνεργαστεί μαζί του. Για την αποστολή Κανελλόπουλου το Φόρεϊν Οφις εκτιμούσε: «Αν ο Άρης είναι ειλικρινά διατεθειμένος να συνεργαστεί με τον κ. Κανελλόπουλο αυτό είναι το πιο ενθαρρυντικό σημάδι»[3].

Την ευθύνη να πειθαρχήσει ο Άρης ανέλαβε ο Γ. Ζέβγος ο οποίος του έστειλε ένα γράμμα- με ημερομηνία 11/9/44- στο οποίο έλεγε: 

«Αγαπητέ μου Άρη,

Μάθαμε με άπειρη χαρά την απελευθέρωση της Καλαμάτας και του Πύργου. Με κρυφή ελπίδα πιστεύουμε πως γρήγορα θα λευτερωθεί ολόκληρη η Πελοπόννησο, ολόκληρη η Ελλάδα προτού φτάσουν σε ενίσχυσή μας οι σύμμαχοι κι έτσι η τιμή της απελευθέρωσης θα μείνει ακέρια στον ηρωικό μας λαό και το ΕΑΜ. Από την κυβέρνηση έρχεται σαν αντιπροσωπεία της ο κ. Π. Κανελλόπουλος, συνεπίκουρος στο έργο της επιβολής της τάξης. Θα ξέρετε ίσως την πολιτική της Κυβέρνησης: συνένωση όλου του λαού στον αγώνα της απελευθέρωσης, στην εξασφάλιση της λαϊκής κυριαρχίας και των λαϊκών δικαιωμάτων. Σύλληψη και αυστηρή νόμιμη τιμωρία όλων των προδοτών που συνεργάστηκαν με τους κατακτητές.

Σ' αυτό το έργο ο κ. Κανελλόπουλος θα συνεργαστεί με όλες τις υπηρεσίες και θεσμούς- απ' τη διοικητική επιτροπή ως την αυτοδιοίκηση- που δημιούργησε το εθνικό- λαϊκό κίνημα και θα προσθέσει το ηθικό κύρος και την επιβολή της κυβέρνησης. Στο πρόσωπό του θα βρείτε την απαιτούμενη κατανόηση και είμαι σίγουρος ότι η συνεργασία σας θάναι γόνιμη όπως θάναι αρμονική και η συνεργασία όλου του λαού απέναντι στα συμμαχικά τμήματα που έρχονται σε ενίσχυση»[4].

Η γραμμή αυτή, της τάξης και της ομαλότητας, κυριάρχησε παντού σ' όλες τις εκδηλώσεις της ηγεσίας του κινήματος εκείνη την εποχή. «Ενότητα και πειθαρχία στην κυβέρνηση» ζητούσαν με τον χαιρετισμό τους προς τον μαχόμενο ελληνικό λαό οι Ζέβγος και Τσάτσος με την είσοδό τους στη χώρα στις 29/9/44 και το ΠΓ του ΚΚΕ με μήνυμά του που δημοσιεύτηκε στο Ριζοσπάστη την 1η Οκτωβρίου 1944, ανάμεσα στα άλλα, έλεγε: «Όσοι διασπούν την ενότητα, όσοι συμβάλλουν στο διχασμό και την ανωμαλία τούτη την ιερή στιγμή πρέπει να στιγματιστούν σαν εχθροί του έθνους»[5]. Επίσης στις 11/10/1944, μια μέρα πριν την απελευθέρωση της Αθήνας, ο Ριζοσπάστης στον τίτλο του κύριου άρθρου του έγραφε: «Η εξασφάλιση της τάξης είνε εθνικό καθήκον». Αλλά και στις 17/10/1944, μια μέρα πριν έρθει η κυβέρνηση Παπανδρέου στην Αθήνα, το ΠΓ του ΚΚΕ με ανακοίνωσή του έλεγε: «Ο ελληνικός λαός και ιδιαίτερα ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά με τους ηρωικούς αγώνες του κέρδισε δύο περίλαμπρες νίκες. Νίκη εναντίον τριών κατακτητών. Νίκη στην περιφρούρηση της τάξης και της ασφάλειας κατά την ώρα της απελευθέρωσης.». Ακόμη σε άλλο σημείο αυτής της ανακοίνωσης υπογραμμιζόταν: «Ο λαός μας κάτω από τις σημαίες του ΕΑΜ και του ΚΚΕ μ' ενθουσιασμό χαιρέτησε και φιλοξενεί τα τμήματα ενόπλων δυνάμεων των συμμάχων, που ήρθαν εδώ για να συνεχίσουν τον αγώνα εναντίον του εχθρού που υποχωρεί. Τα γεναία τέκνα της φιλελευθερης και συμμάχου Μεγάλης Βρετανίας θάβρουν την πιο θερμή υποδοχή και υποστήριξη από το σύμμαχο, φιλελευθερο και φιλοπρόοδο ελληνικό λαό»[6].

Μέχρι τη στιγμή που το θέμα της μονομερούς αποστράτευσης του ΕΛΑΣ θα μπεί ανοικτά και εκβιαστικά στην ηγεσία του κινήματος, εκδηλώσεις σαν αυτές που περιγράψαμε παραπάνω όσον αφορά την τάξη και την ομαλότητα δεν θα σταματήσουν. Κι αυτό, φυσικά, έδινε την δυνατότητα στους αντιπάλους του ΕΑΜ να προετοιμάζονται για να μπορούν να είναι σε θέση να ανταπεξέλθουν στη σύγκρουση. Έχει πάντως σημασία, σε αντιδιαστολή με τις αυταπάτες της ηγεσίας του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, να σημειώσουμε ότι πολλοί κορυφαίοι βρετανοί παράγοντες εκτιμούσαν πως αν το ΕΑΜ τολμούσε τις μέρες της απελευθέρωσης να πάρει την εξουσία θα το κατάφερνε. Ο Χάρολντ Μακμίλλαν, π.χ, υπεύθυνος της βρετανικής κυβερνήσεως για την Ιταλία και τα Βαλκάνια, που έζησε από κοντά τις μέρες της απελευθέρωσης γράφει στα απομνημονεύματά του: «Αν οι κομμουνιστές είχαν κινηθεί εκείνη τη μέρα, με μια συνδυασμένη προσπάθεια σε όλη τη χώρα, θα είχαν πιθανώς καταλάβει την εξουσία. Ευτυχώς για μας, περίμεναν έξι εβδομάδες ώσπου να αποπειραθούνε»[7]. Αλλά και ο αρχηγός της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής στην Ελλάδα Κρις Γουντχάουζ σημειώνει: «Δεν υπάρχει ικανοποιητική απάντηση λόγου χάρη για δύο βασικά αινίγματα του 1944: αν το ΚΚΕ σκόπευε να καταλάβει δυναμικά την εξουσία, γιατί δεν το αποφάσισε την πιο κατάλληλη στιγμή, όταν αποχωρούσαν οι Γερμανοί; Κι αν δεν ήταν αυτός ο αρχικός του σκοπός, τι το έκαμε ν' αλλάξει γνώμη και να το αποφασίσει στην πιο ακατάλληλη στιγμή, το Δεκέμβρη του 1944;»[8].

Ήταν μια μάχη οπισθοφυλακής

Από τα προηγούμενα που αναφέραμε φαίνεται καθαρά πως το ΕΑΜικό κίνημα έφτασε κοντά στη σύγκρουση του Δεκέμβρη χωρίς ουσιαστικά να προετοιμάζεται γι’ αυτό το ενδεχόμενο και χωρίς να έχει κάνει ότι μπορούσε, ώστε ένα τέτοιο ενδεχόμενο να αποκλείεται εν τη γενέσει του. Αν π.χ. δεν είχαν γίνει τα λάθη και οι απαράδεκτες υποχωρήσεις του Λιβάνου και της Καζέρτας ή αν έστω και την τελευταία στιγμή, την αποχώρηση των Γερμανών διαδεχόταν το πέρασμα της εξουσίας στα χέρια του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ, της ΠΕΕΑ και του ΚΚΕ τότε αναμφίβολα άλλη τροπή θα είχαν πάρει τα πράγματα. Τίποτα, όμως απ' αυτά δεν έγινε. Μένει επομένως να εξετάσουμε το πως προετοιμάστηκε το ΕΑΜικό κίνημα από την στιγμή που η ηγεσία του αντιλήφθηκε ότι οι εξελίξεις οδηγούσαν στη Δεκεμβριανή σύγκρουση, από τη στιγμή που κατάλαβε πως οι προσπάθειές της για τη αποτροπή αυτής της σύγκρουσης έβαιναν άκαρπες.

Από την εξέταση των γεγονότων που διαδραματίστηκαν τον Δεκέμβρη του '44, τόσο από στρατιωτική όσο και από πολιτικοϊδεολογική άποψη προκύπτουν αβίαστα τα εξής συμπεράσματα: α) Δεν υπήρχε καμιά ιδεολογικοπολιτική προετοιμασία του ΕΑΜικού κινήματος και του ΚΚΕ- που ήταν η καθοδηγητική δύναμη- για την σύγκρουση. Αντίθετα όλη η πολιτικοϊδεολογική δουλεία ως τη στιγμή της ρήξης λειτουργούσε αποπροσανατολιστικά δημιουργώντας τεράστιες αυταπάτες στις λαϊκές μάζες. β) Δεν υπήρχε καμιά εκτίμηση για την κατάστασης στο στρατόπεδο του αντιπάλου και των δυνάμεων που το συγκροτούσαν με αποτέλεσμα να μην γίνεται αντιληπτό ότι η κύρια δύναμη του εχθρού ήταν οι Άγγλοι. Κι αυτό παρόλο που το ενδεχόμενο σύγκρουσης με τους Άγγλους δεν βρισκόταν έξω από το οπτικό πεδίο των ηγετών του κινήματος. Όπως αποδεικνύεται από αδιάψευστα ιστορικά ντοκουμέντα που θα παρουσιάσουμε στη συνέχεια, το ΕΑΜικό κίνημα ρίχτηκε στη μάχη του Δεκέμβρη με διαταγές να αποφύγει την σύγκρουση με τα βρετανικά στρατεύματα και όπου αυτό δεν ήταν δυνατό, απλώς, να αμυνθεί. Έτσι αντί να υπάρχει στάση επίθεσης με σκοπό την αχρήστευση- στο μέτρο του δυνατού- των βρετανικών δυνάμεων επιλέχθηκε η θέση της άμυνας. γ) Δεν υπήρχε σχέδιο με σαφή προσανατολισμό για τους στόχους που έπρεπε να έχει το κίνημα στη Δεκεμβριανή σύγκρουση. Σε τέτοιες περιπτώσεις ένας είναι ο δρόμος: Ή πας να νικήσεις πάση θυσία ή είσαι χαμένος από χέρι. Ουσιαστικά, όμως τον Δεκέμβρη του ’44 το ΕΑΜικό κίνημα έδωσε μάχες οπισθοφυλακής, με κύριο στόχο την άσκησης πίεσης στον αντίπαλο και με αντικειμενικό, ίσως, σκοπό την επίτευξη συμφέρουσας συμβιβαστικής λύσης. Δεν υπήρχε στόχος πάλης με σκοπό ριζικές αλλαγές στην υπάρχουσα κατάσταση, αλλαγές δηλαδή συμβατές με τον πραγματικό συσχετισμό δυνάμεων. Μ' άλλα λόγια δεν υπήρχε- και ούτε τέθηκε ποτέ- ως άμεσος στόχος η εξουσία παρόλο που η μάχη του Δεκέμβρη εξ αντικειμένου ήταν μάχη για την εξουσία.

Έτσι: 1) Με το ξεκίνημα της σύγκρουσης ανασυγκροτήθηκε η ΚΕ του ΕΛΑΣ, χωρίς επιτελείο και μηχανισμό και ανέλαβε να διευθύνει την μάχη της Αθήνας παραμερίζοντας το Γενικό Στρατηγείο που και επιτελείο είχε και μηχανισμό και ικανότατους στρατιωτικούς ηγέτες. Προφανώς ο Σιάντος και η στενή κομματική ηγεσία που έλαβε αυτή την απόφαση ήθελαν να έχουν τον πλήρη έλεγχο των στρατιωτικών επιχειρήσεων στα χέρια τους και γι’ αυτό το σκοπό δεν είχε την απαιτούμενη εμπιστοσύνη στη στρατιωτική ηγεσία του ΕΛΑΣ. 2) Ανατέθηκε στις κύριες δυνάμεις του ΕΛΑΣ, στο Σαράφη και τον Άρη δευτερεύουσα αποστολή εναντίον του ΕΔΕΣ στην Ήπειρο. Γι’ αυτό το γεγονός έχει εκφραστεί η δικαιολογία ότι η ηγεσία του κινήματος φοβόταν απόβαση βρετανικών δυνάμεων στις ελληνοαλβανικές ακτές και συνένωσή τους με τις δυνάμεις του ΕΔΕΣ πράγμα που θα έθετε σε σοβαρό κίνδυνο όχι μόνο τη μάχη της Αθήνας αλλά και την προοπτική του αγώνα γενικά. Βέβαια κάτι τέτοιο δεν έγινε. Αλλά κι αν γινόταν δεν χρειάζονταν τόσες πολλές δυνάμεις για να αντιμετωπιστεί. Συνεπώς στρατιωτικοπολιτικά ήταν απαράδεκτη ενέργεια αυτή η διασπορά δυνάμεων και η μη συγκέντρωση του βασικού όγκου τους στο κύριο μέτωπο. 3) Δεν πάρθηκαν τα απαραίτητα μέτρα ώστε να εμποδιστεί η μεταφορά βρετανικών στρατευμάτων από άλλα μέρη της Ελλάδας στην Αθήνα. Υπό αυτές τις συνθήκες, το αποτέλεσμα του Δεκέμβρη, η ήττα δηλαδή του ΕΛΑΣ δεν μπορεί να προκαλεί καμία κατάπληξη.

Στο επόμενο: Η ΕΑΜική προπαγάνδα στους Βρετανούς

Κείμενα – Επιμέλεια: Γιώργος Πετρόπουλος

ΠΗΓΗ: ergatikosagwnas.gr

[1] Γιάννης Ιωαννίδης: «Αναμνήσεις», Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1979, σελ. 329- 332

[2] Β. Μπαρτζιώτα: «Εθνική Αντίσταση και Δεκέμβρης 1944, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1983, σελ. 319.

[3] Φ. Οικονομίδη: «Οι Προστάτες- Η αληθινή ιστορία της αντίστασης», Εκδόσεις Ορφέας, Τρίτη έκδοση 1990- 1991 σελ. 276

[4] Ημερολόγιο Γ. Ζεύγου, βλέπε: Δ. Παρτσαλίδη: «Διπλή αποκατάσταση της Εθνικής Αντίστασης», σελ. 242

[5] «Ριζοσπάστης περίοδος 1941- 1945- Κατοχή- Δεκεμβριανά», Εκδόσεις Ριζοσπάστης- Σύγχρονη Εποχή, σελ. 191, και "Επίσημα κείμενα ΚΚΕ, τόμος Ε', έκδοση ΚΚΕ Εσωτερικού, Ρώμη 1973 και Αθήνα 1974, σε επιμέλεια Α. Παπαπαναγιώτου, σελ. 262

[6] «Το ΚΚΕ- Επίσημα κείμενα», τόμος 5ος, Εκδόσεις Σύγχρονη εποχή, σελ. 232

[7] Γιάννης Ανδρικόπουλος: «1944 Κρίσιμη Χρονιά», εκδόσεις Διογένης, Αθήνα 1974, τόμος Β', σελ. 175 και Φ. Οικονομίδη, «Οι Προστάτες», σελ. 279

[8] Κρις Γουντχάουζ: «Το μήλο της έριδος», εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, σελ.16

Γράφει ο Τάσσος Δορυλαίου

Και μετά τη δεύτερη ψηφοφορία για την ανάδειξη Προέδρου της Δημοκρατίας και παρά την επιστράτευση των εφεδρειών, η γενική εκτίμηση δεν αλλάζει. Το 168/131 συνεχίζει να «δείχνει» εκλογές, εκτός και εάν...

Εκτός και εάν οι πολύμορφες και ασφυκτικές πιέσεις που ασκούνται από τη συγκυβέρνηση ΝΔ - ΠΑΣΟΚ και δυνάμεις του κατεστημένου, καταφέρουν να «σπάσουν» τα κόμματα των ΑΝΕΛ και της ΔΗΜΑΡ και να υφαρπάξουν τους 12 βουλευτές που τους λείπουν.

Οι ψηφοφορίες στη Βουλή διεξάγονται υπό τη σκιά της βαρύτατης οικονομικής και πολιτικής κρίσης που συνεχίζει να ταλανίζει την ελληνική κοινωνία.

Η κυβερνητική προπαγάνδα περί  «σταθεροποίησης της οικονομίας», κατέρρευσε από τους ίδιους τους εμπνευστές της, οι οποίοι, προκειμένου να εκβιάσουν την κοινωνία και να παραμείνουν στις καρέκλες τους, «ξέχασαν» το successstoryκαι άρχισαν να μιλούν για την καταστροφή που μας απειλεί, αν προκηρυχτούν πρόωρες εκλογές.

Η οικονομία δοκιμάζεται από τις νέες σκληρές απαιτήσεις των δανειστών που ζητούν νέα βύθιση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων και το νέο κύκλο κρίσης που απειλεί τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες.

Στην πολιτική η κρίση εκδηλώνεται με την αδυναμία των αστικών κομμάτων  να χειραγωγήσουν τα λαϊκά στρώματα. Τα  πρώτα σημάδια  που δείχνουν άρση της «σχέσης εμπιστοσύνης» μεταξύ των λαϊκών στρωμάτων και των κομμάτων της αστικής τάξης, εμφανίζονται στις αρχές της δεκαετίας του 90 και συνοδεύονται με υποχώρηση της ιδεολογικής και πολιτικής πειθούς των κομμάτων εξουσίας  και ενίσχυσης των διαχειριστικών και πελατειακών τους χαρακτηριστικών. Το πρόβλημα οξύνεται το 2010 και κορυφώνεται το 2012,  όταν στις διπλές εκλογές του έτους αυτού, 3,5 εκατομμύρια ψηφοφόροι εγκαταλείπουν τα δύο μεγάλα αστικά κόμματα εξουσίας, το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ.

Το πολιτικό κενό που δημιουργήθηκε τότε, δεν το εκμεταλλεύτηκε το λαϊκό κίνημα, με την κύρια και καθοριστική αιτία να εντοπίζεται στην αλλοπρόσαλλη στάση της ηγεσίας του ΚΚΕ, η οποία, αντί να δείξει εμπιστοσύνη στο λαϊκό παράγοντα και να παρέμβει στις εξελίξεις με την κατάθεση προγράμματος εξόδου από την κρίση σε φιλολαϊκή κατεύθυνση, επέλεξε την φυγομαχία.

Τα 2,5 τελευταία χρόνια παρατηρείται σημαντική υποχώρηση του λαϊκού κινήματος και των αγώνων, ενώ έκδηλο είναι το κλίμα απογοήτευσης και εσωστρέφειας  μεταξύ των εργαζομένων  μετά τις αρνητικές πολιτικές εξελίξεις που σημειώθηκαν το 2012.

Σε καμία όμως περίπτωση η σημερινή συγκυβέρνηση δεν κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του λαϊκού παράγοντα. Κυβέρνα υπό το καθεστώς φόβου, εκβιασμών και τρομοκρατικών διλημμάτων, με αναγκαίο συμπλήρωμα το  εμπόριο της  ελπίδας, το οποίο όμως συντρίβεται πάνω στο έδαφος της σκληρής πραγματικότητας.

Ούτε και ο ΣΥΡΙΖΑ έχει καταφέρει να κερδίσει την εμπιστοσύνη των εργαζομένων. Επιλέγεται από αυτούς σαν λύση ανάγκης, σαν αναγκαστική επιλογή, λόγω της έλλειψης ενός πολιτικού φορέα που θα ηγηθεί ενός ριζοσπαστικού προγράμματος πάλης, με στόχο τη δημιουργία ενός κοινωνικοπολιτικού μετώπου για την έξοδο από την κρίση, τη ρήξη με το καθεστώς της εξάρτησης και την κηδεμονία των ιμπεριαλιστικών κέντρων και  σαφή προοπτική το σοσιαλισμό.

Η ηγεσία του ΚΚΕ έχει εγκαταλείψει την επαναστατική γραμμή πάλης και ερωτοτροπεί με τον οικονομισμό στους λαϊκούς αγώνες - οι οποίοι γίνονται όλο και σπανιότεροι - και τον αυθορμητισμό των λαϊκών μαζών. Οι παρεμβάσεις των στελεχών του, οι οποίοι καλούν (να βγει ο λαός στο προσκήνιο) χωρίς πρόγραμμα πάλης, χωρίς στόχους και διεκδικητικό πλαίσιο και χωρίς πολιτική παρέμβαση του κόμματος της εργατικής τάξης, δείχνουν την κολακεία στο αυθόρμητο των μαζών από τη σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ, η οποία αντικειμενικά οδηγεί στην πολιτική αποστράτευση και στην απομαζικοποίηση του οργανωμένου λαϊκού κινήματος. 

ΠΗΓΗ: ergatikosagwnas.gr

Η Σύνοδος του ΟΗΕ για το κλίμα στη Λίμα του Περού τελείωσε. Ένα αδύναμο κείμενο από τις κυβερνήσεις του κόσμου, το οποίο έρχεται σε οξεία αντίθεση με τα αιτήματα των κοινωνικών κινημάτων θα περάσει απαρατήρητο στην παγκόσμια ειδησεογραφία.

Οι γεωπολιτικές συγκρούσεις σε κρίσιμα ενεργειακά σταυροδρόμια ανά την υφήλιο, καθώς και η αναζήτηση νέων αγορών μέσα στο διεθνές περιβάλλον της μακροχρόνιας οικονομικής κρίσης, έχουν αποσύρει το ζήτημα της Κλιματικής Αλλαγής από την ατζέντα των κυβερνήσεων. Από το 2008 και μετά οι προσπάθειες για δεσμευτικές συμφωνίες, που θα υποχρεώνουν τα κράτη του Βορρά αλλά και τις γρήγορα αναπτυσσόμενες χώρες του Νότου σε μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου μένουν άκαρπες.

Οι πλούσιες βιομηχανικές χώρες είναι κυρίως υπεύθυνες για την έλλειψη μιας δίκαιης αντίδρασης για την αντιμετώπιση της επείγουσας κατάστασης του πλανήτη και την αύξηση της αδικίας. Οι κυβερνήσεις απέτυχαν να συμφωνήσουν σε συγκεκριμένα σχέδια για τη μείωση των εκπομπών πριν από το 2020 που θα θέσουν τις βάσεις για τον τερματισμό της εποχής των ορυκτών καυσίμων και θα επιταχύνουν την μετάβαση προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και την αυξημένη ενεργειακή απόδοση μεσομακροπρόθεσμα.

Δυστυχώς, για ακόμα μια φορά, οι κυβερνήσεις των κρατών εμφανίστηκαν εντελώς απρόθυμες να αποδεχθούν τις αναγκαίες προτάσεις και απέτυχαν να κατανοήσουν έστω τις προειδοποιήσεις της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας. Για ακόμα μια φορά, αποδείχθηκαν άβουλες και ανίκανες να αποδεσμευτούν από τα lobbies των ορυκτών καυσίμων. Οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων χωρών δεν μπόρεσαν καν να παρουσιάσουν oλοκληρωμένο σχέδιο για το πώς θα χρησιμοποιήσουν τα 100 δις δολάρια ετησίως, για τα οποία έχουν δεσμευτεί ότι θα χρηματοδοτήσουν δράσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέχρι το 2020. Σε μια κίνηση που υπονομεύει την ήδη δυσχερή θέση των πιο ευάλωτων χωρών, αφαίρεσαν τελείως, οποιεσδήποτε διατυπώσεις για «απώλειες και ζημίες».

Η Διεθνής Συνδιάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή στη Λίμα του Περού άφησε ανοιχτά σχεδόν όλα τα θέματα, παραπέποντας σε μια συνολική συμφωνία τον επόμενο Δεκέμβριο στο Παρίσι. Δεν γεφυρώθηκε το χάσμα μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν τις δεσμευτικές μειώσεις και εκείνων που θέλουν τις «εθελοντικές δεσμεύσεις». Δεν γεφυρώθηκαν επίσης οι μεγάλες διαφορές μεταξύ των οικονομικά ισχυρών και των αδύναμων χωρών, αφού τα οικονομικά κονδύλια που έχουν συγκεντρωθεί, παρά την ανέλπιστα γενναία συνεισφορά της Αυστραλίας στο ταμείο για την αποζημίωση των φτωχότερων χωρών, κρίνονται ανεπαρκή και απέχουν πολύ από τους στόχους.

Θετικό σημείο ίσως να είναι οι σχετικές δεσμεύσεις των ΗΠΑ, σε μια απόπειρα, για πρώτη φορά, να μπουν ενεργά στο παιχνίδι των διαπραγματεύσεων, προσπαθώντας μάλιστα, να τραβήξουν και την Κίνα, ώστε να συμμετέχουν σε μια κοινή προσπάθεια. Ωστόσο, υπήρξαν και κάποια ακόμα σημάδια αισιοδοξίας. Χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως το Περού, το Μεξικό και η Κολομβία, έδειξαν ότι μπορεί να υπάρξει αποφασιστική δράση για το κλίμα, σύμφωνα και με τις δεσμεύσεις τους για ενίσχυση των ΑΠΕ, περαιτέρω μείωση των δασικών εκπομπών, και τις συνεισφορές τους προς την κεφαλαιοποίηση του Πράσινου Ταμείου για το Κλίμα.

Μακριά από τις αίθουσες των διαπραγματεύσεων, τα κοινωνικά κινήματα έδωσαν δυναμικά το παρόν, με τη Σύνοδο Κορυφής των Λαών για την Κλιματική Αλλαγή (Cumbre de los Pueblos), που διενεργήθηκε παράλληλα με τις συνομιλίες του ΟΗΕ. Χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν για την υπεράσπιση της Μητέρας Γης. Κάλεσαν για δικαιοσύνη και πραγματικές λύσεις για την κλιματική κρίση, όπως άμεσες μειώσεις των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, σταμάτημα των εξορύξεων ορυκτών καυσίμων και της αποδάσωσης, οικοδόμηση τοπικά προσαρμοσμένων ανανεώσιμων ενεργειακών λύσεων, μετατροπή των διατροφικών μας συστημάτων. Kαι όλα αυτά στο πλαίσιο του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τι σημαίνει κλιματική αλλαγή;

• Θα διαφοροποιηθούν τα αποθέματα νερού οδηγώντας δισεκατομμύρια ανθρώπους σε λειψυδρία, διαφοροποιώντας σημαντικά την αγροτική και λιγότερο τη βιομηχανική παραγωγή, ιδίως σε χώρες που δεν έχουν οργανωμένο σύστημα υποδομών.
• Θα υπάρξει υποβάθμιση οικοσυστημάτων εξαιτίας της ερημοποίησης, του αυξημένου κινδύνου για πυρκαγιά και της κατάρρευσης της βιοποικιλότητας. Η καθημερινή εξαφάνιση ειδών που δεν έχουν καταγραφεί από τον άνθρωπο στερεί από το οπλοστάσιο της επιστήμης πολύτιμες πληροφορίες για την αντιμετώπιση ασθενειών και για την αξιοποίηση χημικών ουσιών και ενώσεων.
• Ο διατροφικός παγκόσμιος χάρτης θα διαφοροποιηθεί σημαντικά, οδηγώντας πολλούς ανθρώπους στην πείνα, σε εμφύλιες συγκρούσεις, σε μαζικό κύμα μετανάστευσης.
• Η ακτογραμμή πολλών χωρών θα περιοριστεί με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, θα υποβαθμιστούν τα παραποτάμια δέλτα, ενώ γλυκά νερά θα γίνουν υφάλμυρα. Οι συνέπειες αυτών των αλλαγών θα είναι δυσβάστακτες για τις τοπικές οικονομίες, ιδίως των πιο αδύναμων χωρών, που θα καταρρεύσουν υπό το βάρος της κλιματικής πίεσης.
• Η αυξημένη θερμοκρασία θα προκαλέσει αύξηση των αιφνίδιων θανάτων, ιδίως κατά τους θερινούς μήνες, όταν τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα γίνουν ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.

Οι κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις που θα μπορούσαν να αποφευχθούν με την διαφοροποίηση του παγκόσμιου ενεργειακού μείγματος είναι τεράστιες. Νέες θέσεις εργασίας θα μπορούσαν να δημιουργηθούν από σημαντικές επενδύσεις σε αποδοτικές καινοτόμες ανανεώσιμες ενεργειακές τεχνολογίες. Σύμφωνα με παλαιότερες επιστημονικές εκθέσεις (έκθεση Stern), το ετήσιο κόστος της κλιματικής αλλαγής για τις ανεπτυγμένες χώρες θα φτάσει στο 1%-4% του ΑΕΠ τους και στις αναπτυσσόμενες στο 5%-10% του ΑΕΠ τους κάθε χρόνο. Αν δε υπολογιστεί και το κόστος από «πολιτική αστάθεια» ή «κοινωνική αναταραχή» εξαιτίας πολεμικών ή εμφύλιων συρράξεων, αυτό εκτοξεύεται από 5% έως 20%.

Η περιβαλλοντική κρίση αποτελεί την κορυφαία αποτυχία του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Οι προσπάθειες να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή έχουν καταλήξει σε πλήρη αποτυχία. Είναι εμφανές ότι το ζήτημα δεν είναι απλά οι προθέσεις αλλά και η δομή της παγκόσμιας οικονομίας, που αναζητά διαρκώς μια κάποια «ανάπτυξη» με κάθε κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος. Έχουμε ένα οικονομικό σύστημα που τοποθετεί την ανάπτυξη του ΑΕΠ πάνω από οτιδήποτε άλλο παραβλέποντας τις συνέπειες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Μόνο εάν η οικολογική, η οικονομική και η κοινωνική διάσταση θεωρηθούν ως ενιαία «συμπαγής» ολότητα, η μετάβαση προς μια οικονομία που θα εστιάζει στις περιβαλλοντικές και κοινωνικές ανάγκες είναι εφικτή.

Δυστυχώς, η Κλιματική Αλλαγή είναι παρούσα, με τα στοιχεία πλέον να είναι συντριπτικά. Ο αγώνας είναι διαρκής και η πολυτέλεια για σπατάλη χρόνου έχει χαθεί προ πολλού.

*Ο Κώστας Ζαχαριάδης είναι βιολόγος – περιβαλλοντολόγος μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ

ΠΗΓΗ: left.gr