Λίγο προτού ενώσουν τις δυνάμεις τους σε μια κοινή έκθεση, πέντε πολιτικοί γελοιογράφοι γράφουν στο Documento.
Την εποχή των social media η ειδησεογραφία τρέχει με φρενήρεις ρυθμούς, κάτι που ευνοεί τις πρόχειρες εκτιμήσεις και τη διασπορά fake news. Στο πλαίσιο αυτό πέντε γελοιογράφοι, που προέρχονται από παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, εφημερίδες συγκεκριμένα, ενώνουν τις δυνάμεις τους στην ομαδική έκθεση πολιτικής γελοιογραφίας «5 εις την TAF». Από την Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου ο Τάσος Αναστασίου («Αυγή»), η Μαρία Τζαμπούρα (freelancer), ο Ιάκωβος Βάης («Ριζοσπάστης»), ο Δημήτρης Γεωργοπάλης («Realnews») και ο Σάκης Κουτσαντάς (Documento) εκθέτουν έργα τους στο TAF / the art foundation, με την προσδοκία αυτά να αποτελέσουν το έναυσμα για δημιουργικό διάλογο.
Το Documento ζήτησε από τους πέντε συμμετέχοντες να απαντήσουν σε ερωτήσεις που αφορούν τον ρόλο της πολιτικής γελοιογραφίας σήμερα, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, την άποψή τους για τις πλατφόρμες επικοινωνίας, καθώς και ποια είναι τα πιο δύσκολα θέματα που κλήθηκαν να σκιτσάρουν.
«Προτρέπει τη σκέψη»
Σάκης Κουτσαντάς (Documento)
Η γελοιογραφία με όπλα της την υπερβολή, το χιούμορ και την ευρηματικότητα υπογραμμίζει τα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα. Αναδεικνύει την υποκρισία και τις αδυναμίες της εξουσίας, αντιστέκεται και αμφισβητεί, υπενθυμίζοντας στους πολίτες την αξία της ελευθερίας της σκέψης και της έκφρασης. Αλλοτε προκαλεί ελπίδα, άλλοτε απογοήτευση, αλλά τελικά προτρέπει το κοινό να σκεφτεί και να προβληματιστεί για ό,τι συμβαίνει γύρω του.
Η μεγαλύτερη πρόκληση για έναν γελοιογράφο είναι να μπορέσει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες της δημοσιογραφίας. Τα παραδοσιακά Mέσα έχουν αντικατασταθεί από τις σύγχρονες πλατφόρμες, καθώς οι νέες τεχνολογίες αλλάζουν συνεχώς. Ο σκιτσογράφος πρέπει να ανταγωνιστεί την τεχνητή νοημοσύνη, διατηρώντας τη δύναμη της κριτικής του.
Με το ίντερνετ και τα social media η δουλειά του γελοιογράφου γίνεται πιο ανταγωνιστική και απαιτητική. Πολλές φορές ο σκιτσογράφος λειτουργεί υπό πίεση προσπαθώντας να προλάβει την επικαιρότητα. Το θετικό σ’ αυτό είναι η ταχεία αντίδραση στα γεγονότα και η άμεση αλληλεπίδραση με το κοινό που παρακολουθεί τη δουλειά του. Χρειάζεται βέβαια μεγάλη προσοχή. Μια βιαστική γελοιογραφία δεν πρέπει να σημαίνει και έκπτωση στην ποιότητά της. Πρέπει να είναι άρτια εικαστικά και να είναι πάντα οξυδερκής.
Πολλά ήταν τα δυσάρεστα γεγονότα που μας συγκλόνισαν τα τελευταία χρόνια: γυναικοκτονίες, δολοφονίες, το κοριτσάκι του Κολωνού, το ναυάγιο της Πύλου, φυσικές καταστροφές, τα αθώα θύματα του πολέμου στη Γάζα. Ωστόσο, «το έγκλημα στα Τέμπη» μας σοκάρει και μας εξοργίζει ακόμη και σήμερα, καθώς βλέπουμε τους συγγενείς να αγωνίζονται με όποιο τρόπο μπορούν ώστε να μη συγκαλυφθεί το έγκλημα.
«Βγάζει γλώσσα στους ηγεμόνες»
Τάσος Αναστασίου («Αυγή»)
Ο ρόλος της πολιτικής γελοιογραφίας σήμερα είναι αυτός που ήταν πάντα, να βγάζει τη γλώσσα στους ηγεμόνες μας. Η μεγαλύτερη πρόκληση για τον σημερινό πολιτικό γελοιογράφο από την άλλη είναι να επιβιώσει. Ο Τύπος περνάει κρίση πολύ πριν από τα μνημόνια. Ωστόσο, ως προς την ειδησεογραφία δεν έχουμε παράπονο.
Ποτέ η γελοιογραφία δεν ήταν απαραίτητο να τρέχει λαχανιασμένη πίσω από την επικαιρότητα. Μπορούσε να εκφράζει κάτι πιο γενικό, που να συμπυκνώνει τα γεγονότα, χωρίς να αναφέρεται αποκλειστικά σε οποιαδήποτε εξέλιξη της τελευταίας στιγμής. Ασε που ακόμη και αυτή μπορεί να έχει παλιώσει μέχρι το πρωί της επόμενης μέρας που θα δημοσιευτεί το σκίτσο.
Ποιο ήταν συναισθηματικά το πιο δύσκολο θέμα που κλήθηκα να σκιτσάρω; Η καταπληκτική ποιότητα ζωής μας;
«Με την οπτική του αδύναμου»
Μαρία Τζαμπούρα (freelancer)
Αν και η πολιτική γελοιογραφία έχει αφετηρία την επικαιρότητα, ο ρόλος της είναι διαχρονικός. Ετσι και σήμερα στόχος είναι να στέκεται απέναντι σε κάθε μορφή εξουσίας με οπτική από τη μεριά του αδύναμου, δηλαδή του πολίτη. Ας πούμε ότι με όπλα το χιούμορ και την υπερβολή αποκαλύπτει στον αναγνώστη αυτά που κάποιοι θα ήθελαν να μείνουν για πάντα «αθέατα» ή κρυμμένα.
Η μεγαλύτερη πρόκληση για έναν γελοιογράφο είναι να παραμείνει ειλικρινής και… ενοχλητικός! Να μην ικανοποιείται με το προφανές και να παραμένει πεισματικά περίεργος.
Αν τα πολιτικά σκίτσα τυγχάνουν ευρείας αποδοχής, είναι γιατί δεν έχουν διδακτισμό, λειτουργούν αβίαστα και με χιούμορ – και στηρίζονται στην αλήθεια. Η επιτυχία τους λοιπόν οφείλεται στην ειλικρίνεια των καλλιτεχνών. Οι σκιτσογράφοι είμαστε ή πρέπει να είμαστε σε συνεχή επαφή με την πραγματικότητα – για τους πολιτικούς δεν παίρνω όρκο.
Η επικαιρότητα πάντα τρέχει. Κάθε εποχή έχει τα δικά της μέσα και με αυτά δουλεύουμε. Δουλειά των σκιτσογράφων δεν είναι να προσεγγίζουμε όσα συμβαίνουν γύρω μας με αυστηρή αντικειμενικότητα. Δεν μιλάμε για γεγονότα. Δεν κάνουμε ρεπορτάζ, αν και είμαστε από τους ελάχιστους δημοσιογράφους που διασταυρώνουμε και εξετάζουμε τόσο τις πληροφορίες. Νομίζω ότι είναι δουλειά μας να προσεγγίσουμε την πραγματικότητα από μια οπτική που το κοινό ή και οι άλλοι δημοσιογράφοι δεν έχουν εστιάσει ακόμη.
«Με ελάχιστα λέει πάρα πολλά»
Δημήτρης Γεωργοπάλης («Realnews»)
Ο ρόλος της γελοιογραφίας είναι να παρουσιάζει δύσκολες αλήθειες με έναν διασκεδαστικό τρόπο. Πρόκειται για συμπυκνωμένη δόση επικαιρότητας, μαζί με σχολιασμό μέσα σε ένα καρέ. Αυτό είναι και το δυνατό της στοιχείο: μπορεί με ελάχιστα να πει πάρα πολλά.
Είναι ζητούμενο αλλά και πρόκληση για τον γελοιογράφο (και κάθε δημοσιογράφο) να καταφέρνει πάντα να ξεχωρίζει το πραγματικό γεγονός από τα fake news ή την προπαγάνδα. Δυστυχώς, ζούμε στην εποχή της παραπλάνησης και της διαστρέβλωσης της αλήθειας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα «πειραγμένα» βίντεο και ηχητικά από την υπόθεση των Τεμπών.
Βρισκόμαστε στην εποχή της εικόνας, των ηλεκτρονικών μέσων, των κοινωνικών δικτύων. Οι εφημερίδες δεν κάνουν πια τα χιλιάδες φύλλα που έκαναν κάποτε σε καθημερινή βάση. Ζούμε μια μεταβατική περίοδο, η οποία ακόμη διαμορφώνεται. Το ζητούμενο για τη γελοιογραφία στις μέρες μας είναι να βρει τη θέση που της αξίζει σε αυτήν τη νέα εποχή, η οποία, παρεμπιπτόντως, είναι ακριβώς στα μέτρα της. Ελπίζω τα επόμενα χρόνια να δω καθημερινές στήλες με γελοιογραφίες επικαιρότητας σε μεγάλα ειδησεογραφικά (και όχι μόνο) σάιτ.
Υπάρχουν δύσκολα θέματα που απαιτούν έναν ευφάνταστο τρόπο ώστε, με καταλύτη το χιούμορ, το βαρύ συναίσθημα της ψυχής να μετατραπεί σε ένα ανάλαφρο μειδίαμα στα χείλη. Δεν τα καταφέρνεις όμως πάντα, ειδικά όταν το θέμα μπροστά σου είναι μια δολοφονία ή ένα τραγικό δυστύχημα.
«Αποτύπωση της αλήθειας»
Ιάκωβος Βάης («Ριζοσπάστης»)
Ο ρόλος της πολιτικής γελοιογραφίας σήμερα είναι ίδιος με όλα τα άλλα είδη τέχνης. Κι αυτός είναι να υπογραμμίζει και να αναδεικνύει την αλήθεια και το δίκιο. Και σήμερα αλλά και διαχρονικά.
Η μεγαλύτερη πρόκληση ως πολιτικός γελοιογράφος σήμερα είναι να καταφέρω να αποτυπώσω την αλήθεια. Να τη μεταδώσω στον φτωχό λαό έτσι ώστε στα χέρια του πια να αποτελέσει εργαλείο που θα τον βοηθήσει να πάρει αποφάσεις και να καθορίσει τη μοίρα του.
Την εποχή του ίντερνετ και των social media που η ειδησεογραφία τρέχει με γρήγορους ρυθμούς χρειάζεται οι γελοιογράφοι να είμαστε σε εγρήγορση. Πολύ περισσότερο απ’ ό,τι πριν από δέκα χρόνια. Και επιβάλλεται να είμαστε πιο αποτελεσματικοί στην παραγωγή των σκίτσων. Περισσότερα σκίτσα, χωρίς να κάνουμε εκπτώσεις στο αισθητικό αποτέλεσμα. Δυστυχώς, το εφήμερο της είδησης δεν επιτρέπει καθυστερήσεις. Η γελοιογραφία πρέπει να χτυπήσει την κατάλληλη στιγμή. Δεν θυμάμαι πόσες φορές χρειάστηκε να ξενυχτήσω για να προλάβω να βγάλω εκεί έξω μια ιδέα για μια είδηση όσο είναι φρέσκια ακόμη ή για να προλάβω ένα γεγονός.
Συναισθηματικά με ζορίζει ό,τι ζορίζει και τον υπόλοιπο κόσμο. Η γενοκτονία στη Γάζα, το ναυάγια των ξεριζωμένων, το έγκλημα των Τεμπών και πολλά άλλα.
Πηγή: documentonews.gr
