του Θανάση Σκαμνάκη

τη Δευτέρα το βράδυ είδα στην ΕΡΤ σε μορφή ντοκυμαντέρ την επιστολή που σου απηύθυνε η Γαλλίδα συνεργάτης σου Ελοντί Λελού, με αφορμή τα 7 χρόνια που πέρασαν από τα θάνατό σου, στις 24 Ιανουαρίου 2012.. Μου άρεσε η ιδέα και σκέφτηκα να την μιμηθώ.

Λοιπόν, θέλω να σου πω, ότι δεν βίωσα το πένθος σου όταν έφυγες, δεν αφέθηκα. Κι όπως  λένε οι ψυχολόγοι, αν το πένθος δεν το βιώσεις ως το βάθος του, σε στοιχειώνει και γίνεται κάτι σαν εφιάλτης. Έτσι λοιπόν εφτά χρόνια μετά το θάνατό σου έχει γυρίσει μέσα μου.

Μπορεί βέβαια κι ο εφιάλτης να μην προέρχεται από το απωθημένο πένθος, αλλά από τις μαύρες εικόνες που γεμίζουν το κάδρο των ημερών.

Θυμάσαι ασφαλώς πως το χειμώνα του 1990-91, όταν γύριζες στη Φλώρινα το “Μετέωρο βήμα του πελαργού”, ο Αυγουστίνος Καντιώτης και οι μαύροι παπάδες, χτύπαγαν τις καμπάνες της Φλώρινας για να σε εμποδίσουν να γυρίσεις την ταινία, και σε αφόρισαν!…

Αυτά ήταν δραματικά, αλλά και γραφικά. Γελάγαμε με τα καμώματα. Κι εσύ κι εμείς.

Ε, λοιπόν, Θόδωρε Αγγελόπουλε, προχθές την Κυριακή, οι μαύροι αυτοί παπάδες, και κάποιες χιλιάδες άλλοι, ήρθαν στην Αθήνα και διαδήλωσαν στο Σύνταγμα, μαζί με πολλούς καρναβαλιστές, μασκαρεμένους μακεδονομάχους και αρχαίους μακεδόνες - αλλά δεν είχαν τη χαρά και την ανατροπή της Αποκριάς, κατέβηκαν σε πανελλαδική κάλυψη από το σοβαρά κανάλια που δεν θα παίξουν ποτέ το ντοκιμαντέρ σου, ή τις ταινίες σου, με στήριξη και σύμπραξη γνωστών πολιτικών και με τη συνοδεία των υστερικών κραυγών μιας παλιάς αριστερής τραγουδίστριας: “ζήτω η Μακεδονία, ζήτω η Μακεδονία”-  μαζί με εξοπλισμένους χρυσαυγίτες, μαζί με έναν φόβο που απλώνεται στη χώρα κι ένα νεοφασισμό που διεισδύει σαν δηλητηριώδες αέριο από τις χαραμάδες της ζωής μας.

Λοιπόν Θόδωρε Αγγελόπουλε, τα σκοτάδια είναι εδώ κι εσύ δεν είσαι. Κι αυτό δεν είναι καλό. Μια κρύα μοναξιά μας περιτριγυρίζει. Γιατί δεν περιμένουμε την επόμενη ταινία σου που θα μας πει και πάλι για το μέλλον, ξύνοντας τις πληγές, παλιές και πρόσφατες, αλλά κοιτώντας πιο πέρα από το τοπίο της ομίχλης που θολώνει το βλέμμα μας.

Όταν είχες γυρίσει τις ταινίες που ονόμασες “Τριλογία της σιωπής”, κι ήταν μόλις το 1988,   είχες πει: “Το αίσθημα που είχα από μια ορισμένη εποχή και μετά, ήταν ένα αίσθημα σιωπής. Σαν κάπου να σωπαίνουν σιγά-σιγά όλα. Με την έννοια ότι … - θα το πω με παραδείγματα γιατί νομίζω έτσι θα γίνει πιο κατανοητό: Όταν έφτασα στο Παρίσι για να σπουδάσω δεν προλάβαινα να δω πράγματα που ήθελα να δω και ν’ ακούσω πράγματα που ήθελα ν’ ακούσω. Τόσα πολλά ήταν. Τόσες πολλές οι προτάσεις, αισθητικές, πολιτικές, κοινωνικές, φιλοσοφικές…

Μετά το ’80 ξαναγυρίζοντας έμοιαζε ο ίδιος χώρος να έχει σωπάσει. Κι αυτό δεν είναι δική μου εντύπωση…”

Αλλά Θόδωρε Αγγελόπουλε, συμπλήρωνες την διαπίστωσή σου με ένα είδος επαγγελίας, σσν να μην ήθελες να μας αφήσεις μετέωρους μέσα σ’ ένα παρόν σιωπής, η οποία παράγει πάντα αβεβαιότητα και απογοήτευση.

Καθώς πίστευες στις ανθρώπινες δυνάμεις και στην Αριστερά, στο νέο που γεννιέται κάθε μέρα κι όχι στις νοσταλγίες, έλεγες πως αυτό ο κύκλος της σιωπής θα βρει το σημείο να σπάσει: “Η εντύπωσή μου, λοιπόν, είναι ότι περνάμε ένα διάστημα, μια καμπύλη σιωπής, θα μπορούσε να ονομαστεί περίοδος αναμονής, σα να πρόκειται να γεννηθεί κάτι καινούργιο, που δεν ξέρουμε ακόμα, όμως, τα ακριβή του χαρακτηριστικά. Ας πούμε, ένα καινούργιο όνειρο ή όραμα.

Αυτό που πρόκειται ν’ αντικαταστήσει τη σιωπή η οποία υπάρχει αυτή τη στιγμή”.      

Αλλά, από το 1988 έχουν περάσει πάνω από 30 χρόνια, Θόδωρε Αγγελόπουλε, κι η σιωπή συνεχίζεται και το καινούργιο όνειρο δεν έχει εμφανιστεί. Εμείς βέβαια περιμένουμε υπομονετικά τη δικαίωσή σου. Αλλά δεν περιμένουμε μια νέα σου ταινία να μας μιλήσει για το κενό μας, να κάνει μια πρόβλεψη, να δει εκείνα που τα μάτια μας δεν μπορούν να δουν.

Γιατί στις ταινίες σου (και με τις ταινίες σου) μας έβρισκες έναν τόπο να σταθούμε για να δούμε τον κόσμο.

Και νοιώθουμε αβέβαιοι, αμήχανοι, πιο μόνοι.

Σαν να μας άφησες να δεις τι ψάρια πιάνουμε.

Σαν να διάλεξες μια αναχώρηση Θόδωρε Αγγελόπουλε, καθώς ένοιωθες πως ο κόσμος που σε ανάστησε, σε τροφοδότησε και σε ενέπνευσε αποχωρούσε.

Σαν από το 2012, όταν εμείς ζούσαμε την ευφορία μιας άνοιξης των κινημάτων, στις πλατείες, στους δρόμους, στις σκέψεις μας, να είχες δει την επακόλουθη σιωπή.

Το είχες πει εξ άλλου, σαν να ήθελες να μας προειδοποιήσεις, πως σου είναι δύσκολο να κάνεις ταινίες πια, πιο δύσκολο και από την εποχή της δικτατορίας, γιατί τώρα ο αντίπαλος είναι αόρατος, δεν τον βλέπεις και υπάρχει παντού. 

Κι επειδή τότε, στο μεγάλο αμφιθέατρο των Χημικών στο Πολυτεχνείο, τόσο γεμάτο από νέους ανθρώπους δεν ξέρω αν είχε ποτέ υπάρξει, μας έλεγες: “Η απουσία που υπάρχει αυτή την εποχή είναι η έλλειψη συλλογικού οράματος (πως τόξερες από τότε;) κι αυτό κάνει τα πράγματα να μοιάζουν με σιωπή… Εγώ το όραμα δεν το βλέπω αλλιώς παρά ένα ξετύλιγμα από το ατομικό στο συλλογικό” 

Και στο μεταξύ, Θόδωρε Αγγελόπουλε, απ’ όταν έφυγες, ο κόσμος γέμισε πρόσφυγες. Τώρα η Ελλάδα έκανε συμφωνία με την Τουρκία και την ΕΕ, και τους κρατάει κλεισμένους σε hot spot, τους ξαναγυρίζει πίσω, η Ευρώπη κλείνει τα σύνορα - να πάλι τα σύνορα Θόδωρε Αγγελόπουλε, να περνάνε τόσα σύνορα και να είναι πάλι εδώ, όπως έλεγες - η θάλασσα τους πνίγει, η ζωή τους πνίγει και μας πνίγει.

Α, προχθές στη Μυτιλήνη πέθανε κι η γιαγιά Μαρίτσα, που έσωσε κάποια στιγμή την ανθρωπιά μας, το φιλόξενο Δία μας, τον αλληλέγγυο προλετάριό μας, σαν για να μας πει, κι εκείνη, πως μας αφήνει μόνους να τα βγάλουμε πέρα με τις ορδές των αρχαιολατρών που αγνοούν την αρχαιότητα, τον πολιτισμό, τη χώρα μας, τη μικρή τιμιότητα που είναι μεγάλη.      

Δεν είδες αναχωρώντας έγκαιρα (;) μια πειθαρχημένη κυβέρνηση με αριστερό όνομα, ένα ακόμα σπασμένο άγαλμα αλλά χωρίς ανάπλου, κι ένα δημοψήφισμα, όπου ο κόσμος ένοιωσε πως μπορεί να σηκώσει το κεφάλι, αλλά αμέσως μετά η κυβέρνηση με το αριστερό όνομα το τσάκισε, και τώρα το υψωμένο κεφάλι σέρνεται κλωτσοσκούφι. Θα σε πλήγωνε αυτό εσένα που έλεγες πως “η κριτική που κάνω μέσα από τις ταινίες μου είναι με το δικαίωμα ενός ανθρώπου δεμένου με την Αριστερά”.  

Ε λοιπόν, για τη δική σου Αριστερά τα πράγματα είναι όπως τά ’ξερες κι όσα έχεις πει ισχύουν απολύτως. Λένε τα ίδια, κάνουν τα ίδια και δεν βλέπουν τις ταινίες σου!

Πως να βρουν το νέο συλλογικό όραμα;

Δεν βλέπουν τον εαυτό τους στις εκρήξεις που ακούγονται από το σιωπηλό σου Παρίσι, ούτε σ’ εκείνες που ακούστηκαν πριν κάποια χρόνια στη  Αθήνα, και, φοβάμαι, ούτε σ’ εκείνες που θ’ ακουστούν αργά ή γρήγορα κι αλλού. Έχασαν τον τρόπο να βλέπουν και να ακούν; 

Λοιπόν, πρέπει να ξέρεις πως μας λείπεις, πιο πολύ από ποτέ. Θυμάμαι τον ποιητή που αναχώρησε, δεν ήθελε να σηκώσει άλλο το βάρος της ήττας, ήταν μεγάλος πια, που να σταθεί, τι να πιστέψει! Ζήτησε να μείνει ήσυχος, να αποσυρθεί στην αιώνια σιωπή του και στην αιώνια προσδοκία των ποιημάτων του.

Εσύ ήσουν από μια επόμενη γενιά. Συνέχισες να κάνεις ταινίες. Έπρεπε να σπάσεις και να μεταφέρεις το άγαλμα του Λένιν από το Δούναβη στη δύση, να βρει εκεί τις δυνάμεις που θα το … Συναρμολογήσουν, άραγε; (“Αυτή η σπουδαία σύλληψη των ανθρώπων, αυτή η πολύ μεγάλη ιδέα για έναν κόσμο δικαιοσύνης, ο Λένιν, όσα έγιναν…”, έλεγες).

Έπρεπε να μιλήσεις ξανά για το νόημα της ζωής και των λέξεων, και την αιωνιότητα συν μια ακόμη μέρα που αξίζει να τη ζήσεις. 

Έπρεπε να μιλήσεις για τους νέους δρόμους που αναζητεί η Ελένη στη σκόνη του χρόνου.

Έπρεπε να μιλήσεις για την κρίση, για τους πρόσφυγες και τις καινούργιες διαδρομές της θάλασσας και των ονείρων.

Αλλά έπρεπε και να σιωπήσεις, έτσι και τόσο, που να μην ταράζουν τη σιωπή σου οι απαιτήσεις μας;

Αλλά, εμείς, Θόδωρε Αγγελόπουλε, το ζούμε σαν ορφάνια αυτό. Σα να μας λείπει η μάνα μας όταν γυρίζουμε σπίτι απ’ το σχολείο, ποιος θα μας βάλει να φάμε, ποιος θα μας σκεπάσει τη νύχτα, ποιος θα μας δώσει θάρρος, ποιος θα μας πει μια ιστορία για να πορευτούμε;

Όταν, Θόδωρε Αγγελόπουλε διαβάσεις το γράμμα, μη το πάρεις ως απόγνωση, μη στάξει δάκρυ στο ποτήρι σου, γιατί να ξέρεις, αν και δεν έχουμε πολλές υποσχέσεις να σου δώσουμε, έχουμε μια: θα κάνουμε ό,τι μπορούμε, παρ’ όλο που ό,τι μπορούμε είναι λιγότερο χωρίς εσένα.

Αλλά και πάλι όχι, όχι. Ξέρω τι θα απαντούσες αν άκουγες μια τέτοια νοσταλγία. Θα μας ξαναθύμιζες πως δεν μπορείς να δει κανείς το μέλλον χωρίς αυτό που γεννιέται στο παρόν. “θα γυρίσω με άλλα ρούχα και με άλλο όνομα, αλλά θα με γνωρίσεις”.  

Θα θύμιζες το “Μελισσοκόμο” που στην τελική του πράξη έστελνε σήματα στη γη. Κι αυτό είναι πάντα μια νέα γέννηση και μια καινούργια προσδοκία.

Και, φαντάζομαι, θα μας συμβούλευες, αντί να νοσταλγούμε τις παλιές ωραίες μέρες και τους παλιούς ωραίους ανθρώπους τους, να αναζητήσουμε τους άλλους και τους εαυτούς μας, το “ξετύλιγμα από το ατομικό στο συλλογικό”, ν’ ακούσουμε τη “βουή του δρόμου” όπως έλεγες.

Δηλαδή να δούμε τις δυνάμεις της εποχής μας κι ό,τι γεννιέται σ’ αυτήν την “περίοδο αναμονής”.

πηγη: kommon.gr

ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΕΝΕΖΑΚΗΣ

Από τις αρχές του 1945, στις 12 του Γενάρη, ξεκίνησε η επιχείρηση «Βιστούλα – Οντέρ» του Κόκκινου Στρατού. Τα σοβιετικά στρατεύματα άρχισαν τη μεγάλη επέλασή τους με κατεύθυνση τη πρωτεύουσα της ναζιστικής Γερμανίας, το Βερολίνο.

Η πύλη της κόλασης του Αουσβιτς με την επιγραφή: Η εργασία απελευθερώνει.

Οι Γερμανοί, από τον Νοέμβρη του 1944, προετοιμάζονται να αποχωρήσουν, μη μπορώντας να σταματήσουν την επέλαση του Κόκκινου Στρατού. Αρχισαν να γκρεμίζουν τα κτίρια – μάρτυρες των φρικαλεοτήτων τους. Τα κρεματόρια και οι τέσσερις θάλαμοι αερίων ισοπεδώθηκαν. Οι αποτεφρωτήρες αποσυναρμολογήθηκαν και ετοιμάστηκαν να μεταφερθούν στο άλλο στρατόπεδο συγκέντρωσης, το Μαουτχάουζεν, το οποίο πίστευαν οι Γερμανοί ότι δεν θα έπεφτε  στα χέρια των Συμμάχων.

Μέχρι τις 18 Γενάρη, οι Γερμανοί εκκένωσαν τα στρατόπεδα του Αουσβιτς, καθώς οι σοβιετικές δυνάμεις πλησίαζαν το συγκρότημα του Αουσβιτς, οδηγώντας σε πορείες θανάτου, μέσα στα χιόνια, περίπου 60.000 εξαθλιωμένους κρατούμενους, με κατεύθυνση το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλσεν στην πόλη Μπέργκεν, και την πόλη Βότζισλαβ Σλάσκιστο δυτικό τμήμα της Άνω Σιλεσίας, όπου φόρτωναν όσους είχαν επιζήσει, σε τρένα για τα άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία. Τα SS πυροβολούσαν όποιον έμενε πίσω ή δεν είχε τις δυνάμεις να συνεχίσουν. Περισσότεροι από 15.000 κρατούμενοι έχασαν τη ζωή τους σε αυτές τις πορείες θανάτου από το Αουσβιτς.

Δυο μέρες μετά, στις 20 Γενάρη, οι Γερμανοί επιστρέφουν στο συγκρότημα Αουσβιτς-Μπιρκενάου και ανατίναξαν τα δυο τελευταία κρεματόρια, στην προσπάθειά τους να  εξαφανίσουν τα ίχνη των αποτρόπαιων πράξεών τους από τους Σοβιετικούς.

Σοβιετικοί στρατιώτες απελευθερώνουν τις κρατούμενες στο στρατόπεδο του Αουσβιτς. Οι γυναίκες της φωτογραφίας είναι πολιτικές κρατούμενες, κομμουνίστριες από τη Σοβιετική Ενωση, όπως δείχνουν τα σήματα που φορούν στο πέτο.

Το Σάββατο 27 Γενάρη 1945, οι στρατιώτες της 60ής Στρατιάς του 1ου Ουκρανικού Μετώπου του Κόκκινου Στρατού μπαίνει απελευθερωτής στο Αουσβιτς, όπου βρίσκει περισσότερους από 7.000 παρατημένους κρατούμενους, σε τρισάθλια κατάσταση, τους οποίους παράτησαν οι Ναζί γιατί δεν θα μπορούσαν έτσι κι αλλιώς να ακολουθήσουν την πορεία θανάτου.

Αουσβιτς. 27 Γενάρη 1945. Οι πρώτοι κρατούμενοι που απελευθερώνονται

Εκείνο το πρωινό οι σοβιετικοί στρατιώτες του 322ου τμήματος πεζικού της 60ης Στρατιάς, με επικεφαλής τον Συνταγματάρχη του Κόκκινου Στρατού Πάβελ Κουρότσκιν, μπήκαν στο πρώτο στρατόπεδο, το Αουσβιτς Ι, όπου αντίκρισαν τις πρώτες εικόνες της φρίκης του Αουσβιτς στα πρόσωπα των 1200 επιζώντων του στρατοπέδου.

Το απόγευμα της ίδιας μέρας έμπαιναν στο Αουσβιτς ΙΙ, το περίφημο στρατόπεδο Μπίκερναου, όπου βρήκαν 5.800 επιζώντες, ανάμεσά τους 611 παιδιά.

Από τα 230 000 παιδιά που βρίσκονταν στο Αουσβιτς μόνο 611 απελευθερώθηκαν.

Από τους επιζώντες του Αουσβιτς ακούστηκαν οι πρώτες διηγήσεις για τα τερατώδη εγκλήματα των ναζί που είχαν διαπραχθεί στο Αουσβιτς από τους Γερμανούς φασίστες.

Ένας Σοβιετικός γιατρός εξετάζει έναν επιζώντα του Άουσβιτς

Από τα πάνω από 6 εκατομμύρια ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους στα απάνθρωπα στρατόπεδα συγκέντρωσης που είχαν δημιουργήσει οι Γερμανοί φασίστες, πάνω από 1,3 εκατομμύριο εξοντώθηκαν στο Αουσβιτς. 900.000 επιλέχτηκαν και εκτελέστηκαν με διάφορους τρόπους, θανατώθηκαν με δηλητηριώδη αέρια σε ειδικούς θαλάμους αερίων, απαγχονίστηκαν, πυροβολήθηκαν, έγιναν πειραματόζωα για την εξακρίβωση της αντοχής των ανθρώπων σε διάφορα δηλητήρια, πυροβολήθηκαν. Πάνω από 200.000 πέθαναν από ασθένειες, υποσιτισμό και βαρύτατες κακοποιήσεις και ιατρικά πειράματα.

Ένα λόφος από γυαλιά, τα οποία ανήκαν σε ανθρώπους που έκλεισαν στο Άουσβιτς και οδηγήθηκαν στους θαλάμους αερίων.

Από αυτούς περίπου 1.100.000 ήταν Εβραίοι ήταν κρατούμενοι. Τους είχαν κρεμάσει διακριτικό ένα κίτρινο εξάκτινο αστέρι στο πέτο. Ανάμεσά τους 55.000 Ελληνες Εβραίοι.

Νοσοκομείο για τους απελευθερωμένους κρατουμένους, που έστησαν οι Σοβιετικοί.

Οι πολιτικοί κρατούμενοι, περίπου 160.000, φορούσαν διακριτικό ένα κόκκινο τρίγωνο.

Οι Πολωνοί, περίπου 140.000, είχαν ένα «Ρ» πάνω στο κόκκινο τρίγωνο.

Οι Αθίγγανοι και οι «κοινωνικά απροσάρμοστοι», ανάμεσά τους και μερικές πόρνες, περίπου 25.000 άτομα, με διακριτικό στο πέτο ένα μαύρο τρίγωνο.

Η πτέρυγα των Σοβιετικών κρατουμένων, του Μουσείου του Αουσβιτς.

Οι Αιχμάλωτοι Πολέμου, κυρίως Σοβιετικοί, ήταν περίπου 15.000. Και άλλοι 10.000 από άλλες εθνικότητες: Τσέχοι, Γάλλοι, Γερμανοί, Σλοβένοι.

Σωφρονιστικοί κρατούμενοι, περίπου 11.000 με διακριτικό ένα «ΕΗ» και μερικές εκατοντάδες ποινικοί κρατούμενοι με διακριτικό ένα πράσινο τρίγωνο.

Και η καταμέτρηση των «κολασμένων» κλείνει με καμιά εκατοστή ομοφυλόφιλους με ένα ροζ τρίγωνο στο πέτο και 400 περίπου Μάρτυρες του Ιεχωβά.

Βέβαια το Άουσβιτς δεν ήταν το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης που απελευθερώθηκε. Το πρώτο στρατόπεδο ήταν εκείνο του Μαϊντάνεκ, στην ανατολική Πολωνία, που απελευθερώθηκε από τον Κόκκινο Στρατό στις 23 Ιούλη του 1944.

Ηταν όμως το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης ανθρώπων που έφτιαξαν οι ναζί εθνικοσοσιαλιστές της Γερμανίας. Εμεινε στην Ιστορία σαν το σύμβολο της κτηνωδίας των Γερμανών φασιστών κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η φωτογραφία που συνοδεύει το θέμα είναι Αφίσα της Βερολινέζικης Ενωσης των διωχθέντων από το Ναζιστικό Καθεστώς – «27 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1945 – ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ – Ο ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΕ ΤΟ ΑΟΥΣΒΙΤΣ».

*Το κείμενο δημοσιεύθηκε στον «Ημεροδρόμο» στις 27 Ιανουαρίου 2017

πηγη: imerodromos.gr

Η δημόσια συζήτηση για τη συμφωνία των Πρεσπών πυροδοτεί τάσεις διάλυσης-ανασύνθεσης του πολιτικού σκηνικού.

Σε πολλές χώρες- μέλη της ΕΕ οι πολυεθνικές καταβάλλουν πολύ χαμηλότερους φόρους από τους προβλεπόμενους, διαπιστώνει έκθεση των Ευρωπαίων Πρασίνων.

Πολυεθνικές με τεράστια κερδοφορία πληρώνουν ολοένα και λιγότερους φόρους την ίδια στιγμή που εργαζόμενοι και συνταξιούχοι σε όλη την Ευρώπη στενάζουν από τα φορολογικά βάση, τα οποία σε αντίθεση με τα μονοπώλια πληρώνουν μέχρι το τελευταίο λεπτό του ευρώ…