Ο Εργατικός Αγώνας δημοσιεύει σήμερα το 9^ο μέρος της σειράς των ιστορικών δημοσιευμάτων στο Μεγάλο Δεκέμβρη με αφορμή την συμπλήρωση των 70 χρόνων από τότε. Στόχος μας είναι να δώσουμε όσο το δυνατό ολοκληρωμένα το ιστορικό γεγονός αλλά και να απαντήσουμε σε μια σειρά διαστρεβλώσεις της ιστορίας του εργατικού - λαϊκού και κομμουνιστικού κινήματος που δεν εμφανίστηκαν μόνο στο παρελθόν αλλά με διάφορους τρόπους επανέρχονται και σήμερα.

Το ημερολόγιο ενός Βρετανού στρατιώτη

«Τις τελευταίες ημέρες βλέπω παράξενες κινήσεις-σημάδια και είμαι σίγουρος ότι η Ιστορία γράφεται -με αίμα- στην Ελλάδα. Είναι μια άθλια κατάσταση».

Τα παραπάνω λόγια γράφτηκαν την 4^η Δεκεμβρίου 1944. Συγγραφέας τους ο Κόλιν Ράιτ, ένας στρατιωτικός που βρέθηκε στην Αθήνα ως μέλος της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής και έζησε τα γεγονότα από κοντά. Η μαρτυρία του έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί οι απόψεις του -που καταγράφονται στις επιστολές προς την οικογένειά του- δείχνουν την απόγνωση ενός ιδεαλιστή που νόμιζε πως η παρουσία των Βρετανών στην Ελλάδα αποσκοπούσε στη συντριβή του γερμανικού φασισμού κι ανακαλύπτει πως «δεν ενδιαφερόμαστε τόσο για την ήττα του φασισμού, όσο για να εμποδίσουμε -όπου είναι δυνατόν- οποιοδήποτε κίνημα στρέφεται προς τα αριστερά ή προς τον κομμουνισμό».

Όλες αυτές οι συγκλονιστικές αναφορές αποτυπώνονται στα γράμματα του Ράιτ προς την οικογένειά του και καλύπτουν την περίοδο από τις 6 Οκτωβρίου 1944 μέχρι τις 2 Ιουνίου 1945. Λίγο μετά, το 1946, ο Ράιτ δημοσίευσε την αλληλογραφία του σε ένα βιβλίο με τον αγγλικό τίτλο «British soldier in Greece» το οποίο «χάθηκε» στα ράφια των βρετανικών βιβλιοπωλείων ίσως επειδή παρουσίαζε μια διαφορετική οπτική από την επίσημη εκδοχή των γεγονότων. Το βιβλίο αυτό δεν προσθέτει ιστορικά στοιχεία στα όσα ήδη γνωρίζουμε για τα γεγονότα του Δεκέμβρη. Ούτε μπορεί να χαρακτηριστεί «αντικειμενικό» με την έννοια πως ο συγγραφέας του έχει σαφή θέση για τα όσα βίωσε. Πιστεύουμε, όμως, πως είναι μια ιστορική πηγή που διαλύει αρκετούς μύθους και στερεότυπα.  

Με αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από τα γεγονότα που από πολλούς θεωρούνται το πρελούδιο του ελληνικού δράματος, ο Εργατικός Αγώνας παρουσιάζει σήμερα σε δική του μετάφραση αποσπάσματα από αυτό το βιβλίο. Είναι μια προδημοσίευση της ελληνικής μετάφρασης που σύντομα θα κυκλοφορήσει.

27 Οκτωβρίου 1944
Έφτασα εδώ με την πρώτη παρτίδα των βρετανικών στρατευμάτων. Για πρώτη φορά οι Έλληνες είναι σε θέση να εκφράσουν τις απόψεις τους, μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια γερμανικής κατοχής (…)

6 Νοεμβρίου 1944
(…) οι Γερμανοί υποχωρώντας σε όλα τα μέτωπα αφήνουν στο δρόμο τους, το θάνατο, την πείνα, την καταστροφή, τους άνεργους. Μια ιδανική ατμόσφαιρα για τον κομμουνισμό. Ήταν ο Gedye[1] αυτός που έγραψε ότι «το τελευταίο στάδιο, πριν τον κομμουνισμό είναι ο φασισμός»; Αυτό είναι πολύ αληθινό (…)

19 Νοεμβρίου 1944
(…) Σήμερα είναι η 26η επέτειος από την ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος στην Ελλάδα. Αυτή τη στιγμή μια τεράστια πομπή απλώνεται στους δρόμους. Αυτές τις πομπές πρέπει να δεις για να τις πιστέψεις. Είναι απόλυτα οργανωμένες και κάθε τμήμα τους φαίνεται να καθοδηγείται από έναν ηγέτη που κρατά ένα μεγάφωνο και οργανώνει τα συνθήματα που φωνάζονται και τα πολιτικά τραγούδια που τραγουδιούνται. Εμφανίζονται ζωγραφισμένα πανό που απεικονίζουν σκηνές από την ελληνική ζωή. Μια τεράστια φιγούρα σε χρυσό χρώμα αναπαριστά το σφυρί και το δρεπάνι.

(…) Όταν φτάσαμε, υπήρχε άφθονο κόκκινο χρώμα στην πόλη αλλά θα πρέπει να το δείτε για να το πιστέψετε. Φαντάζομαι ότι κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να συμβεί στην πατρίδα και δεν θα ήθελα να το δω.

(…) Ένα ακόμα ενδιαφέρον σημείο στην πλατεία ήταν ένα μεγάλο μνημείο που ανεγέρθηκε για την περίπτωση -αυτό ήταν λευκού χρώματος- το σφυροδρέπανο σε χρυσό και πάνω του χαραγμένα τα ονόματα των αμέτρητων ανταρτών που εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ακίνητοι μπροστά από το μνημείο -που ήταν καλυμμένο από στεφάνια και λουλούδια- ήταν δύο αντάρτες με κόκκινα μαντήλια στο λαιμό τους. Μέσα από την πλατεία πέρασε η πομπή η οποία φαινόταν ατελείωτη- μια απέραντη θάλασσα όπου κυμάτιζανκόκκινες σημαίες και πανό. Οι περισσότεροι άνδρες φορούσαν κόκκινα μπερέ ή κασκόλ, οι γυναίκες κάλυπταν μ’ αυτά τα μαλλιά τους.

Η παρακολούθηση αυτών των σκηνών ήταν ιδιαίτερα συγκλονιστική. Άκουσα κάποιους δικούς μας να χλευάζουν. Όμως, αυτά που βλέπαμε δεν ήταν άξια χλευασμού. Ένιωσα ότι ήταν η καρδιά της Ελλάδας που εκφραζόταν έτσι. Υπήρχαν χιλιάδες άνθρωποι παρά πολύ ενθουσιώδεις, όλων των ηλικιών -αν και υπερείχε η νεολαία- και νομίζω όλων των κοινωνικών τάξεων.

Η Ελλάδα έχει βιώσει ένα είδος δημοκρατίας. Έχει δοκιμάσει μια δικτατορία για σχεδόν 10 χρόνια, έχει υποστεί εισβολή, κατάκτηση (ακόμη δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε τις συνέπειες της) και λιμοκτονία. Και απορεί κανείς γιατί οι πολιτικές τους συμπάθειες στράφηκαν ευρύτατα προς τον κομμουνισμό; Δε νομίζω. (…)

22 Νοεμβρίου 1944
Μετά το τελευταίο μου γράμμα υπήρξε κι άλλη διαδήλωση. Τη Δευτέρα, μια μέρα μετά τον εορτασμό της ίδρυσης του Κομμουνιστικού Κόμματος στην Ελλάδα (…) οι βασιλόφρονες, που είναι εξίσου υπερήφανοι (φανατικοί) με τους αντιπάλους τους, βρήκαν την ευκαιρία να κάνουν διαδήλωση. (…) Η δραστηριότητά τους περιορίστηκε στους δρόμους στους οποίους βάδιζαν τα στρατεύματα. Ωστόσο, λίγη ώρα πριν να περάσει η πομπή, το ΕΑΜ οργάνωσε μία συγκέντρωση κατά μήκος της διαδρομής. (…) Φοβήθηκα πως θα γινόταν μάχη σώμα με σώμα, αλλά ευτυχώς το EAM βρήκε τη δυνατότητα να περάσει ανενόχλητο από μέσα. Νομίζω ότι όλοι βγάλαμε μια ανάσα ανακούφισης. Πραγματικά, αρκεί μόνο μια σπίθα (…)

27 Νοεμβρίου 1944
Οι συνθήκες είναι καλές εδώ και οι άνθρωποι παραμένουν θαυμάσια φιλικοί και φιλόξενοι, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Πιθανότατα θα νομίζετε ότι είμαι τρελός που τολμά να βλέπει καλές συνθήκες σε μια περιοχή που ο πόλεμος έχει πλήξει πολύ έντονα. Θέλω να αναλάβω πρακτικά πιο ενεργό ρόλο.

2 Δεκεμβρίου 1944
(…) Θα έχετε παρατηρήσει στις εφημερίδες ότι τα πράγματα στην Ελλάδα, δυστυχώς, δεν πηγαίνουν πολύ καλά. Έχω μεγάλο ενδιαφέρον για τις εξελίξεις και θα ήθελα να μου στείλετε αποκόμματα εφημερίδων που ασχολούνται με την Ελλάδα και τα εσωτερικά της προβλήματα. (…)

4 Δεκεμβρίου 1944
(…) Πριν λίγο καιρό, μας καλωσόρισαν ως απελευθερωτές και γίναμε δέκτες πολύμορφων εκδηλώσεων χαράς από έναν πληθυσμό που δεν είχε νιώσει μόνο τη μπότα των Γερμανών, αλλά και πριν απ’ αυτούς είχε δοκιμάσει μια πολύ καλή γεύση του φασισμού και της δικτατορίας.

Έχετε ήδη ακούσει τι υπέφεραν οι Έλληνες, εγώ δεν θα τα επαναλάβω. Λόγω κάποιων πολιτικών γεγονότων, πραγματοποιήθηκε μια διαδήλωση σε ένδειξη διαμαρτυρίας από το ΕΑΜ (τη συμμαχία των οργανώσεων της Αριστεράς στην Ελλάδα).
Ένας Θεός ξέρει για ποιο λόγο η αστυνομία άνοιξε πυρ εναντίον των διαδηλωτών, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 24 άνθρωποι και να τραυματιστούν 148.

Το άμεσο αποτέλεσμα είναι αυτό που εύλογα θα περίμενε κανείς από ένα πατριωτικό, οργανωμένο, καλά εξοπλισμένο κόμμα. Η κηδεία των νεκρών πραγματοποιήθηκε χθες και η διεξαγωγή της απαιτεί περιγραφή. Χιλιάδες και χιλιάδες άνθρωποι ακολούθησαν τη νεκρική πομπή. Κηρύχθηκε γενική απεργία και έχει επιβληθεί στρατιωτικός νόμος. Από χθες μέχρι αυτή τη στιγμή η κατάσταση έχει εκτραχυνθεί. Η Αθήνα ούτως ή άλλως είναι στα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου μεταξύ του ΕΑΜ και -ας πούμε- της κυβέρνησης. Δεν είναι κρίμα; Ένας Θεός ξέρει ποιο θα είναι το αποτέλεσμα όλων όσων πρόκειται να συμβούν.

Εκτός από την ύπαρξη της εξουσίας, όσο μας αφορά, εμείς δεν έχουμε πάρει μέρος επειδή είναι (έτσι μου φαίνεται εμένα), μια μάχη για την εξουσία από τις πολιτικές φατρίες Ελπίζω ότι εμείς δεν θα πάρουμε μέρος Τις τελευταίες ημέρες βλέπω παράξενες κινήσεις-σημάδια και είμαι σίγουρος ότι η Ιστορία γράφεται -με αίμα- στην Ελλάδα. Είναι μια άθλια κατάσταση. (…)

8 Δεκεμβρίου 1944
(…) Αναρωτιέμαι αν σας λένε τα ακριβή γεγονότα ή αν οι ερωτήσεις που θα τεθούν θα απαντηθούν με ειλικρίνεια. Φοβάμαι πως όχι.
Πρώτα απ' όλα, ντρέπομαι, ντρέπομαι τρομερά για το ρόλο που η Βρετανία παίζει εδώ. Μετά την αρχική ενέργεια της αστυνομίας που άνοιξε πυρ σε μια ειρηνική διαδήλωση, στην πόλη αντηχούν κρότοι πυροβολισμών από τουφέκια, πολυβόλα και τανκς που βάλλουν σε όλες τις συνοικίες. Την πρώτη μέρα περίπου ήταν μια αρκετά σοβαρή υπόθεση μεταξύ της αστυνομίας και του ΕΑΜ. Στη συνέχεια, μετά τις διαταγές από το Λονδίνο, πήραμε μέρος κι εμείς.

Δεν μπορώ να ξεχάσω ότι δώσαμε μια επίσημη διαβεβαίωση να μην παρέμβουμε στην εσωτερική πολιτική της χώρας αυτής και εμείς ως στρατεύματα καθοδηγούμασταν από αυτή την απόφαση. Πώς έχουμε τιμήσει αυτή την επίσημη διαβεβαίωση; (…) Είμαι εδώ και έχω μια αρκετά ξεκάθαρη αντίληψη της κατάστασης. Μια ανελέητη πάλη εξαπολύεται από τη Δεξιά εναντίον της Αριστεράς.

(…) Όλο το βάρος της βρετανικής δύναμης έχει γείρει υπέρ της Δεξιάς και εναντίον της Αριστεράς.

(…) Πέρα από τις πολλές οδυνηρές περιγραφές, άκουσα ότι τα τανκς ανατίναξαν το αρχηγείο του EAM (και τους υπερασπιστές του) και είδα πολλά Spitfire[2] (σε καθημερινή δράση) να πραγματοποιούν χαμηλές πτήσεις πάνω από τα σπίτια των ανθρώπων και να ρίχνουν τις οβίδες κατά χιλιάδες πάνω τους!

Τι αξίζουν οι διαβεβαιώσεις μας προς τον ελληνικό λαό; Το αίμα μου βράζει για τις θηριωδίες που διαπράχθηκαν στο όνομά μας. Ένοιωσα τόσο άσχημα γι’ αυτό το θέμα που ζήτησα ακρόαση από τον διοικητή μου και του εξέθεσα τις απόψεις μου. Δεν μπορώ και ποτέ δεν θα μπορέσω να συμμετάσχω σε οποιαδήποτε ενέργεια εναντίον όλων των αξιών τις οποίες υποτίθεται ότι αγωνιζόμαστε να διατηρήσουμε. Μακάρι να μπορούσα να είμαι στη Βουλή των Κοινοτήτων, να ακούσω και να συμμετάσχω στη συζήτηση που καταλαβαίνω ότι θα πραγματοποιηθεί. Θα ήθελα να επιρρίψω όλη την ντροπή για τις πράξεις μας αποκλειστικά στην κυβέρνησή μας, η οποία είναι υπεύθυνη γι’ αυτά τα εγκλήματα. Η δημοκρατία μας (ελληνική η λέξη) επιβάλλεται με μολύβι στον ελληνικό λαό. Για ποιο λόγο βρίσκομαι μακριά από τα παιδιά μου; Για ποιο λόγο η χώρα μας έχει γίνει απολυταρχική; Για ποιο λόγο η χώρα μας μάτωσε, έγινε στάχτες και ο Κύριος ξέρει τι άλλο; Ειλικρινά, είμαι πολύ σοκαρισμένος από την τροπή που πήραν τα γεγονότα - και δεν είμαι ο μόνος.

Ποιος, πριν από μόλις οκτώ εβδομάδες, θα μπορούσε να προβλέψει αυτή την κατάσταση; Πιστεύω ακράδαντα-ναι- και μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι η ωμή αλήθεια είναι, ότι η κυβέρνησή μας σκόπιμα και εν ψυχρώ επιβάλλει μια αντισυνταγματική κυβέρνηση σε έναν εξαιρετικά γενναίο, απελευθερωμένο σύμμαχο.
Εξ αιτίας όσων συμβαίνουν εδώ αυτή τη στιγμή, ο Χάρτης του Ατλαντικού και οι Διασκέψεις της Καζέρτας και της Τεχεράνης δεν αξίζουν ούτε μια καταραμένη δεκάρα.

Το παραπάνω δεν είναι στρατιωτικό μυστικό, δεν έχουν καμμιά σχέση με τους πολεμικούς μας στόχους για τους οποίους ο λαός μας έχει υποφέρει τόσο πολύ. Η ελευθερία του ελληνικού λαού εξαφανίζεται, και μαζί και η δική μας, αν δεν είμαστε προσεκτικοί.

Εν κατακλείδι, για άλλη μια φορά ντρέπομαι για ό,τι συμβαίνει. Είναι κτηνώδες και σιχαμερό. (…)

13 Δεκεμβρίου 1944
(…) Γιατί δεν επιτρέπουμε στους Έλληνες να κάνουν εκλογές; Γιατί δεν επιμένουμε στην διάλυση όχι μόνο του ΕΛΑΣ αλλά και του ΕΔΕΣ; Γιατί έχουμε παρέμβει στην εσωτερική πολιτική της Ελλάδας; (…) Αυτή η περιπέτεια απέχει πολύ από το τέλος της, αλλά να είμαι καταραμένος αν βοηθήσω την επιβολή του φασισμού (με όποιο πρόσχημα εμφανίζεται) σε οποιοδήποτε λαό. Ξέρω πολύ καλά πως αν το επιτρέψω αυτό θα είναι σα να το επιτρέπω τελικά να συμβεί στην πατρίδα μας. (…)

20 Δεκεμβρίου, 1944

(…) Κανένα επιχείρημα δεν θα μου αλλάξει την άποψη ότι δεν έχουμε δικαίωμα (κατά την επίσημη υπόσχεσή μας) να παρεμβαίνουμε στην εσωτερική πολιτική της χώρας αυτής. Μιας χώρας που έχει ήδη υποστεί τρομερές δυστυχίες για την ύπαρξή της και εκτιμά πως είναι μικρότερο το κόστος να υποφέρει περισσότερο, προκειμένου να βρει και εξασφαλίσει την αυτοέκφραση και την ελευθερία της. Αυτοί οι άνθρωποι μάς δέχτηκαν με καλή πίστη. Τα προβλήματα που είχαν, υπήρχαν πριν έρθουμε εδώ. Ήξεραν ότι θα πρέπει να τα διευθετήσουν. Ήλπιζαν και είχαν τη διαβεβαίωση μας ότι η παρουσία μας στη χώρα είχε σκοπό να την απελευθερώσει από τους Γερμανούς, να φέρει ανακούφιση, να την αναδιοργανώσει και να την αποκαταστήσει. (…) Έγιναν απαράδεκτες προτάσεις σ' ένα λαό που χρόνια τώρα του έχουν αρνηθεί το δικαίωμα να σκέφτεται ή να μιλάει ελεύθερα. (…)

22 Δεκεμβρίου 1944
(…) Γιατί, διάολε, να έχουν οι Ιταλοί ελεύθερη κυβέρνηση και στην Ελλάδα να το αρνούμαστε αυτό; Το EAM και ο ΕΛΑΣ είναι εκείνοι που οργάνωσαν τις δυνάμεις αντίστασης για την καταπολέμηση του φασισμού κι έκαναν υπέροχα τη δουλειά τους κι εμείς τους εγκωμιάσαμε. Οι δυνάμεις που αρνήθηκαν να συνεργαστούν στην αντίσταση εναντίον της ναζιστικής κατοχής βρίσκονται τώρα στην εξουσία. Γιατί; Οι δωσίλογοι και οι κουΐσλινγκς, κλπ, όλο και πιο σταθερά αναλαμβάνουν τα ηνία. Γιατί;

(…) Τι στο διάολο θα πρέπει να σκέφτονται για μας αυτοί οι φτωχοδιάβολοι; Είμαστε καλύτεροι από τους Γερμανούς στα μάτια τους; Σίγουρα, τους φαινόμαστε χειρότεροι. Για όνομα του Θεού, η Βουλή των Κοινοτήτων ας δώσει πίσω στο λαό της Ελλάδας την ελευθερία του. Γι’ αυτό πολεμούν και πεθαίνουν το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ. Να με πάρει και να με σηκώσει. εκτός από τον λόγο που έδωσε ο Μπέβιν, αν μπορώ να σκεφτώ ούτε ένα νόμιμο λόγο που να δικαιολογεί την ανάμιξή μας σ’ αυτό τον τραγικό πόλεμο. (Τώρα πια δε νομίζω ότι αυτός είναι εμφύλιος πόλεμος. Τεχνικά είναι, αλλά στην πραγματικότητα είναι το ΕΑΜ / ΕΛΑΣ εναντίον της Βρετανίας). (…)

7 Ιανουαρίου 1945
Τις τελευταίες μέρες οι μάχες έχουν σταματήσει στην Αθήνα και την Αττική.

(…) Η Αθήνα είναι σιωπηλή από την κατάπαυση του πυρός, κλπ, αλλά τι είναι αυτό που έχει πάρει τη θέση του; Για μένα, είναι ο φασισμός. Το λέω αυτό, διότι οι άνθρωποι θα εκφραστούν μόνο σε μία κατεύθυνση, τη δεξιά. Οι αριστεροί είτε έχουν σκοτωθεί είτε έχουν διαφύγει είτε έχουν περάσει στην παρανομία. Για να ξεσηκωθούν και πάλι σε μια πιο κατάλληλη στιγμή. Θα ξεσηκωθούν και πάλι, είμαι σίγουρος. Είναι στοιχειώδες ότι δεν μπορείς να σκοτώσεις την ελευθερία. (…) Πιστεύω πως γι’ αυτήν αγωνιζόμαστε και κανείς δεν πρόκειται αργά και ύπουλα, να μου αλλάξει γνώμη. (…)

10 Ιανουαρίου 1945
(…) Όλη μου η ύπαρξη εξεγείρεται λόγω της συμμετοχής μου στην άσκηση βίας εναντίον ενός λαού που μέχρι πρόσφατα διεκδικούσε επάξια το δικαίωμα να είναι σύμμαχος μας. (…) Πρέπει να μασήσω τα λόγια μου; Πρέπει τώρα να συμπεριφερθώ στους άνδρες και τις γυναίκες που θεωρώ συμμάχους σα να ήταν εχθροί; Πώς περιμένουν από τον ανθρώπινο εγκέφαλο να κάνει τέτοιες ακροβασίες; Ο δικός μου αρνείται πεισματικά. Μέχρι την Κυριακή 3 Δεκέμβρη, ήμουν με το νου και την καρδιά μου σύμφωνος με την παρουσία μας εδώ. Αν και είχα αρχίσει να αμφιβάλλω, ήμουν ικανοποιημένος με τους λόγους που με κρατούσαν μακριά από την πατρίδα. Σήμερα δεν είμαι πια ικανοποιημένος. Αυτός ο βιασμός της πίστης υπήρξε κατάφωρος και βάναυσος. (…) Πρέπει να σηκωθώ και σιωπηρά να συμφωνήσω (γιατί μου λείπει το θάρρος) ότι αυτοί οι αντάρτες πρέπει να αναζητηθούν, να διωχθούν, να τουφεκιστούν, να σφαγιασθούν επειδή εξακολουθούν να επιμένουν ότι οι λόγοι για τους οποίους πολέμησαν από το 1940 ως το 1944 είναι οι ίδιοι ακριβώς λόγοι που τους υποχρεώνουν να συνεχίσουν να πολεμούν το 1945; (…)

12 Ιανουαρίου 1945
(…) εμείς δεν έχουμε τον παραμικρό ενδοιασμό να πολεμάμε ανελέητα με ανθρώπους οι οποίοι, κάνουν χρήση της πρόσφατα εδραιωμένης ελευθερίας τους διαδηλώνοντας. Φτωχοί ηλίθιοι! Αν ήμουν Έλληνας δεν υπάρχει καμία απολύτως αμφιβολία ότι αυτή τη στιγμή θα βρισκόμουν κι εγώ έξω στους λόφους.

Καταπατώντας την εμπιστοσύνη που μάς έδειξαν, είμαι βέβαιος ότι έχουμε προκαλέσει την καχυποψία πολλών εθνών, εκ των οποίων κανένα δεν έχει ούτε έναν λόγο να μας εμπιστευθεί.

(…) Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να κρυφτώ ή να φορέσω παρωπίδες.

Χθες βράδυ υπεγράφη ανακωχή από το στρατηγό Σκόμπυ, από τη μία πλευρά και τον εκπρόσωπο του ΕΑΜ από την άλλη. Αυτή είναι καλή είδηση, επειδή οι δυνάμεις που συσπειρώθηκαν κατά του ΕΑΜ ήταν πανίσχυρες.

24 Ιανουαρίου 1945
Στο τελευταίο μου γράμμα έβαλα και δυο φωτογραφίες οι οποίες ελπίζω να έφτασαν με ασφάλεια. Και οι δύο τραβήχτηκαν στη διάρκεια των ταραχών από το μπαλκόνι του καταλύματός μας. Σε μια απ’ αυτές, μπορεί να δει κανείς ανθρώπους να περπατούν στους δρόμους από κάτω. Αυτό δείχνει ότι η τραβήχτηκε κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν οι άνθρωποι είχαν τη δυνατότητα να κυκλοφορούν, με κάποιο κίνδυνο για τον εαυτό τους. Σας εσωκλείω δύο ακόμα που τραβήχτηκαν από τον ίδιο χώρο με θέα προς την περίφημη Πλατεία Συντάγματος - έρημη. Στο βάθος μπορεί να φανεί το βασιλικό παλάτι από την οροφή του οποίου η αστυνομία άνοιξε πυρ κατά των ανθρώπων που διαδήλωναν υπέρ του ΕΑΜ στις 3 Δεκεμβρίου του προηγούμενου χρόνου. Κοιτάζοντας από το μπαλκόνι μας, έβλεπα στην πλατεία μια κινούμενη κόκκινη μάζα. Κόκκινα πανό, σημαίες, σφυροδρέπανα, ανθρώπους με κόκκινα καπέλα και κόκκινα μαντίλια. Έχουν εξαφανιστεί, τους πήρε ο άνεμος, αλλά σαν τον άνεμο, χωρίς αμφιβολία, θα επιστρέψουν. (…)

1 Φεβρουαρίου 1945
(…) Νομίζω ότι είναι λογικό να πούμε ότι για το λαό της Ελλάδας η ζωή είναι χειρότερη από ποτέ. Για μια σύντομη περίοδο από την ώρα που έφυγαν οι Γερμανοί μέχρι την ώρα που ήρθαμε εμείς στη χώρα απόλαυσαν την ελευθερία του λόγου. Σίγουρα το έχασαν αυτό. (…)

10 Φεβρουαρίου 1945

(…) Η Ελλάδα με έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό. Εννοώ μέσα από τις εμπειρίες μου, παρατηρώντας από πρώτο χέρι ένα λαϊκό κίνημα -ειλικρινές στην πολιτική του και καθαρό- να καταστέλλεται βίαια. Εάν η Ελλάδα είναι ο καθρέφτης αυτού που μας περιμένει στο μέλλον, τότε οι προοπτικές μας δεν είναι καθόλου καλές.

(…)

Μετάφραση - Επιμέλεια : Παναγιώτης Ζαβουδάκης

Στο επόμενο: Οι βρετανοσοβιετικές σχέσεις, το ΕΑΜικό κίνημα Αντίστασης και ο Δεκέμβρης

ΠΗΓΗ: ergatikosagwnas.gr

[1] Ο G. E. R. Gedye (1890-1970) ήταν ένας από τους πιο διάσημους ανταποκριτές του εικοστού αιώνα. Σύμφωνα με τον Hugh Green «ήταν ο μεγαλύτερος βρετανός ξένος ανταποκριτής του μεσοπολέμου». Ο Gedye κάλυπτε την Κεντρική Ευρώπη, με έδρα τη Βιέννη από το 1925 έως το 1939. Νωρίτερα ήταν στην Κολωνία κατά την κατοχή του Ρουρ από τους Γάλλους. Στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο βρέθηκε στην Πράγα πριν του ανατεθούν ειδικά στρατιωτικά καθήκοντα στη Μέση Ανατολή.

[2] Το Supermarine Spitfire υπήρξε ένα από τα πιο διάσημα καταδιωκτικά αεροσκάφη όλων των εποχών, σύμβολο της βρετανικής αεροπορικής ισχύος και χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα από τη RAF και τις συμμαχικές αεροπορίες κατά τo 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο

Ο Εργατικός Αγώνας δημοσιεύει σήμερα το 8^ο μέρος της σειράς των ιστορικών δημοσιευμάτων στο Μεγάλο Δεκέμβρη με αφορμή την συμπλήρωση των 70 χρόνων από τότε. Στόχος μας είναι να δώσουμε όσο το δυνατό ολοκληρωμένα το ιστορικό γεγονός αλλά και να απαντήσουμε σε μια σειρά διαστρεβλώσεις της ιστορίας του εργατικού - λαϊκού και κομμουνιστικού κινήματος που δεν εμφανίστηκαν μόνο στο παρελθόν αλλά με διάφορους τρόπους επανέρχονται και σήμερα.

Η ΕΑΜική προπαγάνδα στους Βρετανούς

Κάθε πόλεμος έχει μια πλευρά που συνήθως υποτιμάται στην εκ των υστέρων ιστορική αποτίμησή του, αλλά δεν είναι καθόλου ασήμαντη για την πορεία των στρατιωτικών επιχειρήσεων την ώρα που αυτός διεξάγεται. Πρόκειται για την προσπάθεια που καταβάλλει η κάθε εμπόλεμη πλευρά ώστε να επιδράσει στις τάξεις του αντιπάλου της με το όπλο της προπαγάνδας. Αυτό το όπλο δεν έλειψε από τις πολεμικές συγκρούσεις ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τους Βρετανούς τον Δεκέμβρη του 1944. Η ΕΑΜική πλευρά το αξιοποίησε στον μέγιστο δυνατό βαθμό, κάτι που αποδεικνύεται με τις προκηρύξεις του ΕΑΜ προς τα βρετανικά στρατεύματα που δημοσιεύουμε σήμερα.

Όπως δείχνουν αυτές οι προκηρύξεις, το ΕΑΜ από την αρχή αντιμετωπίζει την πολεμική σύγκρουση ως ελληνική εσωτερική υπόθεση και στο πλαίσιο αυτό απευθύνεται στους Βρετανούς στρατιώτες ζητώντας τους να μείνουν μακριά και ουδέτεροι από αυτήν. Ταυτόχρονα, χαρακτηρίζει τους Έλληνες αντιπάλους του ένα κράμα από κακοποιά στοιχεία, φασίστες και προδότες που στη διάρκεια του πολέμου κατά του φασισμού υπηρέτησαν την πλευρά του εχθρού και ήταν αντίπαλοι των συμμάχων, δηλαδή όχι μόνο εναντίον του ΕΑΜικού κινήματος αντίστασης αλλά και εναντίον των ίδιων των Βρετανών. 

Στη συνέχεια, και όταν πια η εμπλοκή των αγγλικών στρατευμάτων είναι αυτή που δίνει τον τόνο στην πολεμική αναμέτρηση, η ΕΑΜική παρέμβαση στα βρετανικά στρατεύματα αναβαθμίζεται. Δεν ζητείται πια από αυτά να κρατήσουν στάση ουδετερότητας αλλά ουσιαστικά να απειθαρχήσουν στις εντολές του Σκόμπι, δηλαδή της βρετανικής στρατιωτικής διοίκησης στην Ελλάδα, και να μην πολεμούν εναντίον του ΕΛΑΣ και του λαού που τον υποστηρίζει, καθώς ο Σκόμπι καταγγέλλεται ευθέως ότι υποστηρίζει τους Κουίσλινγκ στη χώρα, δηλαδή τους συνεργάτες των Γερμανών. Μια τέτοια παρέμβαση απευθύνεται και στοχεύει άμεσα στον Αγγλο στρατιώτη και ενδεχομένως σε κατώτερους αλλά όχι σε ανώτερους αξιωματικούς της βρετανικής στρατιωτικής δύναμης. Ταυτόχρονα το ΕΑΜ κοινοποιεί στα αγγλικά στρατεύματα τις προτάσεις του για το σταμάτημα των εχθροπραξιών, πράγμα που σημαίνει πως δεν στοχεύει μόνο να ενεργοποιήσει προς όφελός του ένα γενικό αντιφασιστικό πνεύμα που ενδεχομένως ο πόλεμος έχει εδραιώσει στις συνειδήσεις των Βρετανών στρατιωτών αλλά και να κερδίσει τους τελευταίους ή τουλάχιστον να τους επηρεάσει στο άμεσο πολιτικό σκέλος του ελληνικού ζητήματος.

Είχε αποτέλεσμα η ΕΑΜική προπαγάνδα στα βρετανικά στρατεύματα; Σε επόμενο δημοσίευμα θα αποδείξουμε πως είχε, χωρίς βεβαίως αυτό να σημαίνει πως επηρέασε στο ελάχιστο την πολεμική τους συμπεριφορά.

Βρετανικές δυνάμεις

Μην πυροβολείτε εναντίον των Ελλήνων συμμάχων σας. Μείνετε ουδέτεροι στην εσωτερική διαφωνία μας. Με τα επιθετικά μέτρα που παίρνετε, υπερασπίζεστε τους ντόπιους εγκληματίες πολέμου, τους φασίστες, τα προδοτικά στοιχεία που πολέμησαν εναντίον των Συμμάχων στο πλευρό του εχθρού. Μείνετε μακριά!  ΕΑΜ

Βρετανοί στρατιώτες!

Μη μας πολεμάτε! Δεν έχουμε τίποτε εναντίον σας. Μην πιστεύετε όσα λένε ο Σκόμπι και ο Παπανδρέου.

Αντιπροσωπεύουμε το σύνολο του λαού και όχι μια μικρή μειοψηφία. Οι Κουίσλινγκς τους οποίους προστατεύει ο Σκόμπι είναι η μικρή μειοψηφία. Εμείς είμαστε ο λαός και πολεμάμε τους Κουίσλινγκς. Βρετανοί στρατιώτες! Μην χτυπάτε τον λαό.  ΕΑΜ

Προς όλες τις Βρετανικές δυνάμεις στην Ελλάδα

Στο φυλλάδιο που σας παραδόθηκε πριν έρθετε εδώ διαβάζουμε «είστε πολύ τυχεροί που πηγαίνετε στην Ελλάδα».

Είστε πράγματι πολύ τυχεροί. Ομως ονειρευτήκατε ποτέ ότι πηγαίνοντας σε μια σύμμαχο χώρα μπορεί να αντιμετωπίσετε την πιθανότητα να στρέψετε τα όπλα σας εναντίον των κατοίκων της;

Είστε τώρα υποχρεωμένοι να ανοίγετε πυρ εναντίον ενός-όπως τον περιγράφουν οι ηγέτες σας-πλέον γενναίου συμμάχου ο οποίος πολέμησε για πάνω από τέσσερα χρόνια εναντίον του κοινού μας εχθρού. Εναντίον ενός συμμάχου ο οποίος κατέστρεψε την πανίσχυρη στρατιωτική δύναμη του Ντούτσε και γενικά βοήθησε στη διάσωση της Αιγύπτου από την ναζιστική εισβολή.

Στη διάρκεια της διαφωνίας μας η οποία δεν απείλησε τη σχέση μας, ο στρατηγός Σκόμπι συμπεριφέρθηκε ως ο σωτήρας μια μικρής συμμορίας η οποία αποτελείται απ’ όλους τους εγκληματίες πολέμου, και φασίστες που συνεργάστηκαν με τον εχθρό και διέπραξαν αναρίθμητα εγκλήματα εναντίον του Ελληνικού λαού.

Ο στρατηγός Σκόμπι κατέστησε τον εαυτό του υπεύθυνο για την παραβίαση όλων των προηγουμένων συμφωνιών μη επέμβασης στις υποθέσεις μας και ως αποτέλεσμα αυτού διέταξε τις στρατιωτικές δυνάμεις που τελούν υπό τις εντολές του να πυροβολήσουν εναντίον μας. Αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή η άδικη ενέργεια δεν έχει εγκριθεί από τον ίδιο τον βρετανικό λαό.

Από την πλευρά μας δεν ζητούμε τίποτε περισσότερο από την ελευθερία μας, ένα προνόμιο το οποίο ο βρετανικός λαός απολαμβάνει τόσο πολύ.

Εδώ είναι οι όροι, τους οποίους το κίνημα αντίστασης των ανταρτών προσφέρει για τον τερματισμό των εχθροπραξιών. Κάθε Βρετανός θα καταλάβει, χωρίς αμφιβολία, γιατί πολεμάμε!

ΠΡΩΤΟΝ: Μέχρι τον τερματισμό του στρατιωτικού προβλήματος από τη νέα «κυβέρνηση εθνικής ενότητας», συμφωνήσαμε να αποσύρουμε τις δυνάμεις μας του ΕΛΑΣ από τις πόλεις του Πειραιά και της Αθήνας έως τη γραμμή, η οποία ετέθη από το υπόμνημα του βρετανικού Τρίτου Σώματος Στρατού με ημερομηνία την 3η Δεκεμβρίου.

ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Ταυτόχρονα, η «Τρίτη Ορεινή Ταξιαρχία» και ο «Ιερός Λόχος» πρέπει επίσης να αποσυρθούν από την Αθήνα και τον Πειραιά σε μια γραμμή η οποία θα ρυθμιστεί με κοινή συμφωνία.

ΤΡΙΤΟΝ: Το Σώμα της Χωροφυλακής πρέπει να αφοπλιστεί και (οι άνδρες του) να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Ολοι οι συνεργάτες «Σώματα Ασφαλείας», «ΕΣ ΕΣ», «ΓΚΕΣΤΑΠΟ» κ.λπ. πρέπει να τεθούν υπό κράτηση και να περιμένουν τη δίκη τους.

ΤΕΤΑΡΤΟΝ: Οι Βρετανικές Δυνάμεις στην Ελλάδα πρέπει να περιοριστούν αυστηρά στα καθήκοντά τους που προβλέπει η Συμφωνία της Καζέρτας, η οποία δεν επιτρέπει βρετανική επέμβαση στις ελληνικές υποθέσεις.

ΠΕΜΠΤΟΝ: Τα πολιτικά κόμματα της χώρας πρέπει να αφεθούν να επιλέξουν ελεύθερα και το συντομότερο δυνατόν μια κυβέρνηση πραγματικής «εθνικής ενότητας», η οποία θα επανεξετάσει το σύνολο του στρατιωτικού και πολιτικού προβλήματος της χώρας με δημοκρατικό τρόπο.

Βρετανοί αξιωματικοί και στρατιώτες

Μην υπακούτε στις παράνομες και άδικες διαταγές που σας έδωσαν.

Διαπράττετε έσχατη προδοσία εναντίον μιας συμμάχου χώρας και παραδοσιακά φίλης με το βρετανικό λαό.  

ΕΑΜ

Στο επόμενο: Το ημερολόγιο ενός Βρετανού στρατιώτη

ΠΗΓΗ: ergatikosagwnas.gr

Ο Εργατικός Αγώνας δημοσιεύει σήμερα το 7^ο μέρος της σειράς των ιστορικών δημοσιευμάτων στο Μεγάλο Δεκέμβρη με αφορμή την συμπλήρωση των 70 χρόνων από τότε. Στόχος μας είναι να δώσουμε όσο το δυνατό ολοκληρωμένα το ιστορικό γεγονός αλλά και να απαντήσουμε σε μια σειρά διαστρεβλώσεις της ιστορίας του εργατικού - λαϊκού και κομμουνιστικού κινήματος που δεν εμφανίστηκαν μόνο στο παρελθόν αλλά με διάφορους τρόπους επανέρχονται και σήμερα.

Η προετοιμασία του ΕΑΜικού κινήματος για τον Δεκέμβρη

Αν οι Εγγλέζοι και η ντόπια αστική τάξη επιδίωξαν τον Δεκέμβρη και προετοιμάστηκαν πλήρως γι’ αυτόν, δεν ισχύει το ίδιο για το ΕΑΜικό κίνημα και το ΚΚΕ. Αν πιστέψουμε αυτά που λέει ο Γιάννης Ιωαννίδης στα απομνημονεύματά του, το δεύτερο δεκαήμερο Νοεμβρίου του 1944 έγινε μια σύντομη συνεδρίαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ στο νοσοκομείο που νοσηλευόταν καθώς ήταν άρρωστος. Εκεί αποφασίστηκε ότι δεν θα γινόταν ανεκτό το αίτημα των Εγγλέζων και του Παπανδρέου για διάλυση του ΕΛΑΣ κι ότι «στην ανάγκη, εάν δεν κατορθώσουμε να βρούμε άλλες πολιτικές λύσεις στο ζήτημα (σ.σ. Το στρατιωτικό ζήτημα) θα συγκρουστούμε». Ο Ιωαννίδης, μάλιστα λέει ότι το ΠΓ εκτιμούσε στην απόφασή του ότι «εμείς θα χτυπηθούμε με τους Εγγλέζους»[1].

Ο Βασίλης Μπαρτζιώτας (μέλος, τότε, του ΠΓ) υποστηρίζει πως αυτή η συνεδρίαση δεν ήταν στην ουσία συνεδρίαση του ΠΓ αλλά επίσκεψη 4, από τα 9 μέλη του οργάνου στον Ιωαννίδη.[2] Όπως κι αν έχει το ζήτημα στα ανώτατα κλιμάκια του ΚΚΕ φαίνεται πως συζητούνταν έντονα ότι αν τα πράγματα πήγαιναν σε σύγκρουση αυτή η σύγκρουση θα ήταν με τους Άγγλους. Παρόλα αυτά ανάλογη στρατιωτική προετοιμασία για σύγκρουση με τις βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις δεν προκύπτει από πουθενά ότι υπήρξε.

Στην πραγματικότητα φαίνεται πως κυριαρχούσε η ψευδαίσθηση ότι αν τα πράγματα έφταναν σε ρήξη, η Μ. Βρετανία δεν θα τολμούσε να επέμβει στρατιωτικά είτε γιατί ήταν σύμμαχος, είτε γιατί ο πόλεμος ενάντια στο φασισμό δεν είχε τελειώσει, είτε και για τα δύο μαζί. Καταρχήν καμιά υποψία δεν υπήρχε ότι ο βρετανικός ιμπεριαλισμός διαρκούντος του πολέμου θα επιδίωκε και θα απαιτούσε μονομερώς τον αφοπλισμό και την αποστράτευση του ΕΛΑΣ. Επιπλέον η ηγεσία του κινήματος ευελπιστούσε ότι αργά ή γρήγορα τα πράγματα θα οδηγούνταν σε εκλογές και ο λαός θα έπαιρνε πίσω όσα είχε χάσει με τις κατά καιρούς υποχωρήσεις.

Η αντίληψη που περιγράψαμε πιο πριν διαπερνά όλη τη συμπεριφορά του ΕΑΜικού κινήματος μετά τον συμβιβασμό του Λιβάνου.

Τάξη και ησυχία…

Από την στιγμή της εισόδου των ΕΑΜικών υπουργών στην κυβέρνηση, οι κατευθύνσεις πάνω στις οποίες κινείται το αντιστασιακό κίνημα στη χώρα, και η καθοδήγησή του, είναι κυρίως δύο. Η πρώτη αφορά την συνέχιση και ένταση των προσπαθειών ώστε να απελευθερωθεί η χώρα από τον κατακτητή με όσο το δυνατόν μεγαλύτερες απώλειες για τις δυνάμεις του τελευταίου. Η δεύτερη, σχετίζεται με την λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων ώστε την αποχώρηση των Γερμανών να διαδεχτεί η τάξη, η ομαλότητα και η πειθαρχία και μέσα σ' αυτό το κλίμα να αναλάβει καθήκοντα η λεγόμενη κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Γ. Παπανδρέου. Αναμφίβολα ανάγκη για τάξη και πειθαρχία οπωσδήποτε υπήρχε, μπροστά στο ενδεχόμενο της απελευθέρωσης της χώρας, για να αποφευχθούν πράξεις αντιδικίας- αυτοδικίας και άναρχες καταστάσεις που μπορούσαν να κοστίσουν στο κίνημα αφού σε μια τέτοια περίπτωση δεν είναι δυνατό να ελέγξει κανείς την έκταση όλων των λαϊκών ξεσπασμάτων- που κατά ένα μεγάλο μέρος ήταν απολύτως λογικές- αλλά και πιθανές προβοκάτσιες. Όμως δεν επρόκειτο για κάτι τέτοιο. Αν παίρνονταν μέτρα για κάτι τέτοιο στο πλαίσιο εγκαθίδρυσης μιας λαϊκής εξουσίας- όπως αυτή αναδείχτηκε μέσα στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα- δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Επρόκειτο, όμως, για μέτρα τάξης, πειθαρχίας και ομαλότητας που έδωσαν την δυνατότητα στους Βρετανούς και την ντόπια αντίδραση να πατήσουν το πόδι τους στη χώρα και να αποκτήσουν ερείσματα νομιμότητας.

Μέσα στον Σεπτέμβρη του 1944 κάνουν την εμφάνισή τους στη χώρα τα πρώτα κυβερνητικά κλιμάκια της κυβέρνησης Παπανδρέου. Αρχικά εμφανίστηκε στην Πελοπόννησο ο Π. Κανελλόπουλος και προς τα τέλη του μήνα ήρθαν ο Γ. Ζεύγος με τον Θ. Τσάτσο. Οι Εγγλέζοι έβλεπαν με φόβο της αποστολή του Κανελλόπουλου στην Πελοπόννησο. Συγκεκριμένα φοβούνταν την πιθανότητα ο Α. Βελουχιώτης λόγω των γνωστών αντιαγγλικών του απόψεων να μην συνεργαστεί μαζί του. Για την αποστολή Κανελλόπουλου το Φόρεϊν Οφις εκτιμούσε: «Αν ο Άρης είναι ειλικρινά διατεθειμένος να συνεργαστεί με τον κ. Κανελλόπουλο αυτό είναι το πιο ενθαρρυντικό σημάδι»[3].

Την ευθύνη να πειθαρχήσει ο Άρης ανέλαβε ο Γ. Ζέβγος ο οποίος του έστειλε ένα γράμμα- με ημερομηνία 11/9/44- στο οποίο έλεγε: 

«Αγαπητέ μου Άρη,

Μάθαμε με άπειρη χαρά την απελευθέρωση της Καλαμάτας και του Πύργου. Με κρυφή ελπίδα πιστεύουμε πως γρήγορα θα λευτερωθεί ολόκληρη η Πελοπόννησο, ολόκληρη η Ελλάδα προτού φτάσουν σε ενίσχυσή μας οι σύμμαχοι κι έτσι η τιμή της απελευθέρωσης θα μείνει ακέρια στον ηρωικό μας λαό και το ΕΑΜ. Από την κυβέρνηση έρχεται σαν αντιπροσωπεία της ο κ. Π. Κανελλόπουλος, συνεπίκουρος στο έργο της επιβολής της τάξης. Θα ξέρετε ίσως την πολιτική της Κυβέρνησης: συνένωση όλου του λαού στον αγώνα της απελευθέρωσης, στην εξασφάλιση της λαϊκής κυριαρχίας και των λαϊκών δικαιωμάτων. Σύλληψη και αυστηρή νόμιμη τιμωρία όλων των προδοτών που συνεργάστηκαν με τους κατακτητές.

Σ' αυτό το έργο ο κ. Κανελλόπουλος θα συνεργαστεί με όλες τις υπηρεσίες και θεσμούς- απ' τη διοικητική επιτροπή ως την αυτοδιοίκηση- που δημιούργησε το εθνικό- λαϊκό κίνημα και θα προσθέσει το ηθικό κύρος και την επιβολή της κυβέρνησης. Στο πρόσωπό του θα βρείτε την απαιτούμενη κατανόηση και είμαι σίγουρος ότι η συνεργασία σας θάναι γόνιμη όπως θάναι αρμονική και η συνεργασία όλου του λαού απέναντι στα συμμαχικά τμήματα που έρχονται σε ενίσχυση»[4].

Η γραμμή αυτή, της τάξης και της ομαλότητας, κυριάρχησε παντού σ' όλες τις εκδηλώσεις της ηγεσίας του κινήματος εκείνη την εποχή. «Ενότητα και πειθαρχία στην κυβέρνηση» ζητούσαν με τον χαιρετισμό τους προς τον μαχόμενο ελληνικό λαό οι Ζέβγος και Τσάτσος με την είσοδό τους στη χώρα στις 29/9/44 και το ΠΓ του ΚΚΕ με μήνυμά του που δημοσιεύτηκε στο Ριζοσπάστη την 1η Οκτωβρίου 1944, ανάμεσα στα άλλα, έλεγε: «Όσοι διασπούν την ενότητα, όσοι συμβάλλουν στο διχασμό και την ανωμαλία τούτη την ιερή στιγμή πρέπει να στιγματιστούν σαν εχθροί του έθνους»[5]. Επίσης στις 11/10/1944, μια μέρα πριν την απελευθέρωση της Αθήνας, ο Ριζοσπάστης στον τίτλο του κύριου άρθρου του έγραφε: «Η εξασφάλιση της τάξης είνε εθνικό καθήκον». Αλλά και στις 17/10/1944, μια μέρα πριν έρθει η κυβέρνηση Παπανδρέου στην Αθήνα, το ΠΓ του ΚΚΕ με ανακοίνωσή του έλεγε: «Ο ελληνικός λαός και ιδιαίτερα ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά με τους ηρωικούς αγώνες του κέρδισε δύο περίλαμπρες νίκες. Νίκη εναντίον τριών κατακτητών. Νίκη στην περιφρούρηση της τάξης και της ασφάλειας κατά την ώρα της απελευθέρωσης.». Ακόμη σε άλλο σημείο αυτής της ανακοίνωσης υπογραμμιζόταν: «Ο λαός μας κάτω από τις σημαίες του ΕΑΜ και του ΚΚΕ μ' ενθουσιασμό χαιρέτησε και φιλοξενεί τα τμήματα ενόπλων δυνάμεων των συμμάχων, που ήρθαν εδώ για να συνεχίσουν τον αγώνα εναντίον του εχθρού που υποχωρεί. Τα γεναία τέκνα της φιλελευθερης και συμμάχου Μεγάλης Βρετανίας θάβρουν την πιο θερμή υποδοχή και υποστήριξη από το σύμμαχο, φιλελευθερο και φιλοπρόοδο ελληνικό λαό»[6].

Μέχρι τη στιγμή που το θέμα της μονομερούς αποστράτευσης του ΕΛΑΣ θα μπεί ανοικτά και εκβιαστικά στην ηγεσία του κινήματος, εκδηλώσεις σαν αυτές που περιγράψαμε παραπάνω όσον αφορά την τάξη και την ομαλότητα δεν θα σταματήσουν. Κι αυτό, φυσικά, έδινε την δυνατότητα στους αντιπάλους του ΕΑΜ να προετοιμάζονται για να μπορούν να είναι σε θέση να ανταπεξέλθουν στη σύγκρουση. Έχει πάντως σημασία, σε αντιδιαστολή με τις αυταπάτες της ηγεσίας του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, να σημειώσουμε ότι πολλοί κορυφαίοι βρετανοί παράγοντες εκτιμούσαν πως αν το ΕΑΜ τολμούσε τις μέρες της απελευθέρωσης να πάρει την εξουσία θα το κατάφερνε. Ο Χάρολντ Μακμίλλαν, π.χ, υπεύθυνος της βρετανικής κυβερνήσεως για την Ιταλία και τα Βαλκάνια, που έζησε από κοντά τις μέρες της απελευθέρωσης γράφει στα απομνημονεύματά του: «Αν οι κομμουνιστές είχαν κινηθεί εκείνη τη μέρα, με μια συνδυασμένη προσπάθεια σε όλη τη χώρα, θα είχαν πιθανώς καταλάβει την εξουσία. Ευτυχώς για μας, περίμεναν έξι εβδομάδες ώσπου να αποπειραθούνε»[7]. Αλλά και ο αρχηγός της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής στην Ελλάδα Κρις Γουντχάουζ σημειώνει: «Δεν υπάρχει ικανοποιητική απάντηση λόγου χάρη για δύο βασικά αινίγματα του 1944: αν το ΚΚΕ σκόπευε να καταλάβει δυναμικά την εξουσία, γιατί δεν το αποφάσισε την πιο κατάλληλη στιγμή, όταν αποχωρούσαν οι Γερμανοί; Κι αν δεν ήταν αυτός ο αρχικός του σκοπός, τι το έκαμε ν' αλλάξει γνώμη και να το αποφασίσει στην πιο ακατάλληλη στιγμή, το Δεκέμβρη του 1944;»[8].

Ήταν μια μάχη οπισθοφυλακής

Από τα προηγούμενα που αναφέραμε φαίνεται καθαρά πως το ΕΑΜικό κίνημα έφτασε κοντά στη σύγκρουση του Δεκέμβρη χωρίς ουσιαστικά να προετοιμάζεται γι’ αυτό το ενδεχόμενο και χωρίς να έχει κάνει ότι μπορούσε, ώστε ένα τέτοιο ενδεχόμενο να αποκλείεται εν τη γενέσει του. Αν π.χ. δεν είχαν γίνει τα λάθη και οι απαράδεκτες υποχωρήσεις του Λιβάνου και της Καζέρτας ή αν έστω και την τελευταία στιγμή, την αποχώρηση των Γερμανών διαδεχόταν το πέρασμα της εξουσίας στα χέρια του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ, της ΠΕΕΑ και του ΚΚΕ τότε αναμφίβολα άλλη τροπή θα είχαν πάρει τα πράγματα. Τίποτα, όμως απ' αυτά δεν έγινε. Μένει επομένως να εξετάσουμε το πως προετοιμάστηκε το ΕΑΜικό κίνημα από την στιγμή που η ηγεσία του αντιλήφθηκε ότι οι εξελίξεις οδηγούσαν στη Δεκεμβριανή σύγκρουση, από τη στιγμή που κατάλαβε πως οι προσπάθειές της για τη αποτροπή αυτής της σύγκρουσης έβαιναν άκαρπες.

Από την εξέταση των γεγονότων που διαδραματίστηκαν τον Δεκέμβρη του '44, τόσο από στρατιωτική όσο και από πολιτικοϊδεολογική άποψη προκύπτουν αβίαστα τα εξής συμπεράσματα: α) Δεν υπήρχε καμιά ιδεολογικοπολιτική προετοιμασία του ΕΑΜικού κινήματος και του ΚΚΕ- που ήταν η καθοδηγητική δύναμη- για την σύγκρουση. Αντίθετα όλη η πολιτικοϊδεολογική δουλεία ως τη στιγμή της ρήξης λειτουργούσε αποπροσανατολιστικά δημιουργώντας τεράστιες αυταπάτες στις λαϊκές μάζες. β) Δεν υπήρχε καμιά εκτίμηση για την κατάστασης στο στρατόπεδο του αντιπάλου και των δυνάμεων που το συγκροτούσαν με αποτέλεσμα να μην γίνεται αντιληπτό ότι η κύρια δύναμη του εχθρού ήταν οι Άγγλοι. Κι αυτό παρόλο που το ενδεχόμενο σύγκρουσης με τους Άγγλους δεν βρισκόταν έξω από το οπτικό πεδίο των ηγετών του κινήματος. Όπως αποδεικνύεται από αδιάψευστα ιστορικά ντοκουμέντα που θα παρουσιάσουμε στη συνέχεια, το ΕΑΜικό κίνημα ρίχτηκε στη μάχη του Δεκέμβρη με διαταγές να αποφύγει την σύγκρουση με τα βρετανικά στρατεύματα και όπου αυτό δεν ήταν δυνατό, απλώς, να αμυνθεί. Έτσι αντί να υπάρχει στάση επίθεσης με σκοπό την αχρήστευση- στο μέτρο του δυνατού- των βρετανικών δυνάμεων επιλέχθηκε η θέση της άμυνας. γ) Δεν υπήρχε σχέδιο με σαφή προσανατολισμό για τους στόχους που έπρεπε να έχει το κίνημα στη Δεκεμβριανή σύγκρουση. Σε τέτοιες περιπτώσεις ένας είναι ο δρόμος: Ή πας να νικήσεις πάση θυσία ή είσαι χαμένος από χέρι. Ουσιαστικά, όμως τον Δεκέμβρη του ’44 το ΕΑΜικό κίνημα έδωσε μάχες οπισθοφυλακής, με κύριο στόχο την άσκησης πίεσης στον αντίπαλο και με αντικειμενικό, ίσως, σκοπό την επίτευξη συμφέρουσας συμβιβαστικής λύσης. Δεν υπήρχε στόχος πάλης με σκοπό ριζικές αλλαγές στην υπάρχουσα κατάσταση, αλλαγές δηλαδή συμβατές με τον πραγματικό συσχετισμό δυνάμεων. Μ' άλλα λόγια δεν υπήρχε- και ούτε τέθηκε ποτέ- ως άμεσος στόχος η εξουσία παρόλο που η μάχη του Δεκέμβρη εξ αντικειμένου ήταν μάχη για την εξουσία.

Έτσι: 1) Με το ξεκίνημα της σύγκρουσης ανασυγκροτήθηκε η ΚΕ του ΕΛΑΣ, χωρίς επιτελείο και μηχανισμό και ανέλαβε να διευθύνει την μάχη της Αθήνας παραμερίζοντας το Γενικό Στρατηγείο που και επιτελείο είχε και μηχανισμό και ικανότατους στρατιωτικούς ηγέτες. Προφανώς ο Σιάντος και η στενή κομματική ηγεσία που έλαβε αυτή την απόφαση ήθελαν να έχουν τον πλήρη έλεγχο των στρατιωτικών επιχειρήσεων στα χέρια τους και γι’ αυτό το σκοπό δεν είχε την απαιτούμενη εμπιστοσύνη στη στρατιωτική ηγεσία του ΕΛΑΣ. 2) Ανατέθηκε στις κύριες δυνάμεις του ΕΛΑΣ, στο Σαράφη και τον Άρη δευτερεύουσα αποστολή εναντίον του ΕΔΕΣ στην Ήπειρο. Γι’ αυτό το γεγονός έχει εκφραστεί η δικαιολογία ότι η ηγεσία του κινήματος φοβόταν απόβαση βρετανικών δυνάμεων στις ελληνοαλβανικές ακτές και συνένωσή τους με τις δυνάμεις του ΕΔΕΣ πράγμα που θα έθετε σε σοβαρό κίνδυνο όχι μόνο τη μάχη της Αθήνας αλλά και την προοπτική του αγώνα γενικά. Βέβαια κάτι τέτοιο δεν έγινε. Αλλά κι αν γινόταν δεν χρειάζονταν τόσες πολλές δυνάμεις για να αντιμετωπιστεί. Συνεπώς στρατιωτικοπολιτικά ήταν απαράδεκτη ενέργεια αυτή η διασπορά δυνάμεων και η μη συγκέντρωση του βασικού όγκου τους στο κύριο μέτωπο. 3) Δεν πάρθηκαν τα απαραίτητα μέτρα ώστε να εμποδιστεί η μεταφορά βρετανικών στρατευμάτων από άλλα μέρη της Ελλάδας στην Αθήνα. Υπό αυτές τις συνθήκες, το αποτέλεσμα του Δεκέμβρη, η ήττα δηλαδή του ΕΛΑΣ δεν μπορεί να προκαλεί καμία κατάπληξη.

Στο επόμενο: Η ΕΑΜική προπαγάνδα στους Βρετανούς

Κείμενα – Επιμέλεια: Γιώργος Πετρόπουλος

ΠΗΓΗ: ergatikosagwnas.gr

[1] Γιάννης Ιωαννίδης: «Αναμνήσεις», Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1979, σελ. 329- 332

[2] Β. Μπαρτζιώτα: «Εθνική Αντίσταση και Δεκέμβρης 1944, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1983, σελ. 319.

[3] Φ. Οικονομίδη: «Οι Προστάτες- Η αληθινή ιστορία της αντίστασης», Εκδόσεις Ορφέας, Τρίτη έκδοση 1990- 1991 σελ. 276

[4] Ημερολόγιο Γ. Ζεύγου, βλέπε: Δ. Παρτσαλίδη: «Διπλή αποκατάσταση της Εθνικής Αντίστασης», σελ. 242

[5] «Ριζοσπάστης περίοδος 1941- 1945- Κατοχή- Δεκεμβριανά», Εκδόσεις Ριζοσπάστης- Σύγχρονη Εποχή, σελ. 191, και "Επίσημα κείμενα ΚΚΕ, τόμος Ε', έκδοση ΚΚΕ Εσωτερικού, Ρώμη 1973 και Αθήνα 1974, σε επιμέλεια Α. Παπαπαναγιώτου, σελ. 262

[6] «Το ΚΚΕ- Επίσημα κείμενα», τόμος 5ος, Εκδόσεις Σύγχρονη εποχή, σελ. 232

[7] Γιάννης Ανδρικόπουλος: «1944 Κρίσιμη Χρονιά», εκδόσεις Διογένης, Αθήνα 1974, τόμος Β', σελ. 175 και Φ. Οικονομίδη, «Οι Προστάτες», σελ. 279

[8] Κρις Γουντχάουζ: «Το μήλο της έριδος», εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, σελ.16

Γράφει ο Τάσσος Δορυλαίου

Και μετά τη δεύτερη ψηφοφορία για την ανάδειξη Προέδρου της Δημοκρατίας και παρά την επιστράτευση των εφεδρειών, η γενική εκτίμηση δεν αλλάζει. Το 168/131 συνεχίζει να «δείχνει» εκλογές, εκτός και εάν...

Εκτός και εάν οι πολύμορφες και ασφυκτικές πιέσεις που ασκούνται από τη συγκυβέρνηση ΝΔ - ΠΑΣΟΚ και δυνάμεις του κατεστημένου, καταφέρουν να «σπάσουν» τα κόμματα των ΑΝΕΛ και της ΔΗΜΑΡ και να υφαρπάξουν τους 12 βουλευτές που τους λείπουν.

Οι ψηφοφορίες στη Βουλή διεξάγονται υπό τη σκιά της βαρύτατης οικονομικής και πολιτικής κρίσης που συνεχίζει να ταλανίζει την ελληνική κοινωνία.

Η κυβερνητική προπαγάνδα περί  «σταθεροποίησης της οικονομίας», κατέρρευσε από τους ίδιους τους εμπνευστές της, οι οποίοι, προκειμένου να εκβιάσουν την κοινωνία και να παραμείνουν στις καρέκλες τους, «ξέχασαν» το successstoryκαι άρχισαν να μιλούν για την καταστροφή που μας απειλεί, αν προκηρυχτούν πρόωρες εκλογές.

Η οικονομία δοκιμάζεται από τις νέες σκληρές απαιτήσεις των δανειστών που ζητούν νέα βύθιση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων και το νέο κύκλο κρίσης που απειλεί τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες.

Στην πολιτική η κρίση εκδηλώνεται με την αδυναμία των αστικών κομμάτων  να χειραγωγήσουν τα λαϊκά στρώματα. Τα  πρώτα σημάδια  που δείχνουν άρση της «σχέσης εμπιστοσύνης» μεταξύ των λαϊκών στρωμάτων και των κομμάτων της αστικής τάξης, εμφανίζονται στις αρχές της δεκαετίας του 90 και συνοδεύονται με υποχώρηση της ιδεολογικής και πολιτικής πειθούς των κομμάτων εξουσίας  και ενίσχυσης των διαχειριστικών και πελατειακών τους χαρακτηριστικών. Το πρόβλημα οξύνεται το 2010 και κορυφώνεται το 2012,  όταν στις διπλές εκλογές του έτους αυτού, 3,5 εκατομμύρια ψηφοφόροι εγκαταλείπουν τα δύο μεγάλα αστικά κόμματα εξουσίας, το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ.

Το πολιτικό κενό που δημιουργήθηκε τότε, δεν το εκμεταλλεύτηκε το λαϊκό κίνημα, με την κύρια και καθοριστική αιτία να εντοπίζεται στην αλλοπρόσαλλη στάση της ηγεσίας του ΚΚΕ, η οποία, αντί να δείξει εμπιστοσύνη στο λαϊκό παράγοντα και να παρέμβει στις εξελίξεις με την κατάθεση προγράμματος εξόδου από την κρίση σε φιλολαϊκή κατεύθυνση, επέλεξε την φυγομαχία.

Τα 2,5 τελευταία χρόνια παρατηρείται σημαντική υποχώρηση του λαϊκού κινήματος και των αγώνων, ενώ έκδηλο είναι το κλίμα απογοήτευσης και εσωστρέφειας  μεταξύ των εργαζομένων  μετά τις αρνητικές πολιτικές εξελίξεις που σημειώθηκαν το 2012.

Σε καμία όμως περίπτωση η σημερινή συγκυβέρνηση δεν κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του λαϊκού παράγοντα. Κυβέρνα υπό το καθεστώς φόβου, εκβιασμών και τρομοκρατικών διλημμάτων, με αναγκαίο συμπλήρωμα το  εμπόριο της  ελπίδας, το οποίο όμως συντρίβεται πάνω στο έδαφος της σκληρής πραγματικότητας.

Ούτε και ο ΣΥΡΙΖΑ έχει καταφέρει να κερδίσει την εμπιστοσύνη των εργαζομένων. Επιλέγεται από αυτούς σαν λύση ανάγκης, σαν αναγκαστική επιλογή, λόγω της έλλειψης ενός πολιτικού φορέα που θα ηγηθεί ενός ριζοσπαστικού προγράμματος πάλης, με στόχο τη δημιουργία ενός κοινωνικοπολιτικού μετώπου για την έξοδο από την κρίση, τη ρήξη με το καθεστώς της εξάρτησης και την κηδεμονία των ιμπεριαλιστικών κέντρων και  σαφή προοπτική το σοσιαλισμό.

Η ηγεσία του ΚΚΕ έχει εγκαταλείψει την επαναστατική γραμμή πάλης και ερωτοτροπεί με τον οικονομισμό στους λαϊκούς αγώνες - οι οποίοι γίνονται όλο και σπανιότεροι - και τον αυθορμητισμό των λαϊκών μαζών. Οι παρεμβάσεις των στελεχών του, οι οποίοι καλούν (να βγει ο λαός στο προσκήνιο) χωρίς πρόγραμμα πάλης, χωρίς στόχους και διεκδικητικό πλαίσιο και χωρίς πολιτική παρέμβαση του κόμματος της εργατικής τάξης, δείχνουν την κολακεία στο αυθόρμητο των μαζών από τη σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ, η οποία αντικειμενικά οδηγεί στην πολιτική αποστράτευση και στην απομαζικοποίηση του οργανωμένου λαϊκού κινήματος. 

ΠΗΓΗ: ergatikosagwnas.gr