Σήμερα: 29/03/2024
Παρασκευή, 09 Απριλίου 2021 05:49

Μπορεί μία Διώρυγα να… πνίξει τον καπιταλισμό;

Γράφτηκε από τον

suez-min.jpg

Χρίστος Κρανάκης

▸ Το «έμφραγμα» που προκάλεσε η προσάραξη του τεράστιου πλοίου σε μια από τις ζωτικές αρτηρίες του παγκόσμιου εμπορίου, προκάλεσε προβληματισμούς στους αναλυτές και τα αστικά ΜΜΕ, ακόμη και στο ίδιο το κεφάλαιο, που είναι αναγκασμένο να αναρωτηθεί εάν –και με ποιο δυνάμει κόστος– είναι βιώσιμο το μοντέλο που έχει επιλέξει.

Η προσάραξη του γιγάντιου μεταφορικού Ever Given στη Διώρυγα του Σουέζ για σχεδόν μία εβδομάδα, προκάλεσε ένα ξαφνικό «έμφραγμα» στο παγκόσμιο εμπόριο, καθώς «πάγωσε» ζωτικό μέρος της κυκλοφορίας βασικών αγαθών, όπως είναι το πετρέλαιο και το LNG, τα ηλεκτρονικά είδη και τα ρούχα. Το μπλοκάρισμα μιας διόδου που εξυπηρετεί περίπου το 13% του παγκόσμιου εμπορίου και μάλιστα εξαιτίας ενός εκ των μεγαλύτερων φορτηγών πλοίων στον κόσμο, έκρουσε ξανά τον κώδωνα του κινδύνου για το παρόν και το μέλλον του θαλάσσιου (και όχι μόνο) εμπορίου και του κυρίαρχου μοντέλου. Διεθνή ΜΜΕ έσπευσαν να αναδείξουν τις χρόνιες εκτιμήσεις ειδικών πως ένα ατύχημα που θα ταρακουνήσει το διεθνές στερέωμα ήταν απλά θέμα χρόνου. Κοινή παραδοχή των αναλυτών αποτελεί το γεγονός πως η επιλογή των εμπορικών κολοσσών και των μεταφορικών εταιρειών να στραφούν στα τεράστια αυτά πλοία –αντικαθιστώντας σταδιακά όλα τα μικρότερα– προκαλεί ένα καταιγισμό προβλημάτων με σωρεία αρνητικών κοινωνικών, περιβαλλοντικών αλλά και γεωστρατηγικών αντικτύπων.

Σημειώνεται πως τα τελευταία πενήντα χρόνια, η χωρητικότητα ενός μέσου μεταφορικού έχει αυξηθεί κατά περίπου 1.500%, ενώ μόνο την τελευταία 10ετία έχει «επιτευχθεί» ο διπλασιασμός της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Εver Given, που με μήκος 400 μέτρα και πλάτος 59 ήταν φορτωμένο με πάνω από 18.000 εμπορευματοκιβώτια και προϊόντα αξίας έως 1 δισ. δολαρίων. Αυτή η διαρκής γιγάντωση, παρότι ως ένα βαθμό αντανακλά την εξελικτική ανάπτυξη της ναυσιπλοΐας, ως επί το πλείστον αποτελεί μια «άγαρμπη» κίνηση, που παράγει οφέλη αποκλειστικά για συγκεκριμένες μερίδες του κεφαλαίου και δυσανάλογες ζημιές για τους λαούς και το περιβάλλουν.

Αρχικά, η τάση αυτή δημιουργεί μια αλληλουχία πρακτικών προβλημάτων, τόσο στη μεταφορά των εμπορευμάτων όσο και στην αποθήκευσή τους. Κυρίαρχα είναι τα ζητήματα ασφάλειας που προκύπτουν. Η γιγάντωση των φορτηγών πλοίων και η υπερφόρτωσή τους καθιστούν την πλοήγηση δυσκολότερη, ενώ ταυτόχρονα τα πληρώματα μένουν περισσότερο εκτεθειμένα στις πάντα απρόβλεπτες «ορέξεις» των καιρικών συνθηκών, αυξάνοντας έτσι σημαντικά τις πιθανότητες ενός δυστυχήματος. Την ίδια στιγμή, αν και η υπερσυσσώρευση εμπορικής αξίας στα σύγχρονα μεταφορικά τα καθιστά ευκολότερους και θελκτικότερους στόχους κάθε είδους επιθέσεων, οι μεγάλες μεταφορικές δεν φαίνεται να δαπανούν κεφάλαια για την προστασία των εργαζομένων από τους αναβαθμισμένους κινδύνους, αφήνοντάς τους απροστάτευτους.
Η συνεχής τάση γιγάντωσης των σύγχρονων μεταφορικών, πέρα από επικίνδυνη για την ασφάλεια της εμπορικής διαδικασίας και των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται σε αυτήν, δημιουργεί μια σειρά οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων. Ο προσανατολισμός του κεφαλαίου σε λιγότερα και μεγαλύτερα μεταγωγικά, αποτελεί συνειδητή επιλογή που στοχεύει στη μείωση του εργατικού δυναμικού και του μισθολογικού κόστους, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει τον φόρτο των εναπομείναντων εργαζομένων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα και πάλι το Ever Given, το πλήρωμα του οποίου αποτελούταν μόνο από 25 άτομα ινδικής καταγωγής. Όπως και σε (σχεδόν) κάθε πτυχή της σύγχρονης παραγωγικής διαδικασίας, ο καπιταλισμός επιδιώκει να «εξασφαλίσει τα μέγιστα, δαπανώντας τα ελάχιστα», πετώντας στο περιθώριο ολοένα και μεγαλύτερο κομμάτι του παγκόσμιου παραγωγικού δυναμικού.
Παράλληλα με τους εργαζομένους στην εμπορική ναυτιλία, όμως, το βάρος των επιλογών των πολυεθνικών αναγκάζονται να σηκώσουν τόσο το περιβάλλον όσο και οι τοπικές κοινωνίες που παραδοσιακά ζουν από το εμπόριο. Αναφορικά με την περιβαλλοντική καταστροφή, ειδικοί αναφέρουν πως σε περίπτωση ατυχήματος ενός γιγάντιου μεταγωγικού, οι οικολογικές επιπτώσεις θα είναι εκθετικά μεγαλύτερες από όσες είχε ζήσει η ανθρωπότητα έως τώρα. Επιπλέον, τα μεγάλα λιμάνια, βασικός σταθμός της εμπορικής διαδικασίας, υπόκεινται διαρ-
κώς σε «αναβαθμίσεις», προκειμένου να εξυπηρετήσουν επαρκώς τις τεράστιες ποσότητες προϊόντων που μεταφέρουν μονομιάς τα σύγχρονα φορτηγά πλοία. Η ανάγκη για διαρκείς αναδιαρθρώσεις λιμανιών και αποβαθρών, καθώς και των άλλων υποδομών (διώρυγες κ.λπ), οδηγεί συχνά σε αντιπεριβαλλοντικές και αντικοινωνικές «αναπλάσεις» με ταυτόχρονη παραχάραξη ακόμα και των πολιτισμικών στοιχείων των παραθαλάσσιων περιοχών.

Σήμερα, το 70% του εμπορίου διεξάγεται μέσω θαλάσσης, ενώ το 13% των προϊόντων διέρχεται μέσω της Διώρυγας του Σουέζ

Η καπιταλιστική τάση για αναδιάρθρωση της εμπορικής διαδικασίας με αποκλειστικό γνώμονα τη μεγιστοποίηση των κερδών για τις πολυεθνικές, αντικατοπτρίζει τις βαθύτατες αντιφάσεις και αντιθέσεις του συστήματος, που στις μέρες μας είναι πιο εμφανείς από ποτέ. Αρχικά, η υπερσυσσώρευση προϊόντων κατά τη μεταφορά και αποθήκευσή τους, συχνά αντιπαρατίθεται με το επίπεδο ετοιμότητας της πραγματικής οικονομίας και παραγωγής. Η επιτάχυνση της εμπορικής διαδικασίας, σε συνδυασμό με την αύξηση της ζήτησης λόγω της έκρηξης των ηλεκτρονικών παραγγελιών, πολλές φορές «συγκρούεται» με τις περιορισμένες δυνατότητες παραγωγής και έγκαιρης μεταφοράς προϊόντων. Με λίγα λόγια, τα όσα υποσχέθηκε ο καπιταλισμός μέσω της «διεθνοποίησης» του κεφαλαίου και της παγκοσμιοποίησης, φαίνεται πως αδυνατεί να τα προσφέρει στους λαούς, εξαιτίας των ίδιων των αντιφάσεών του. Τα προβλήματα που δημιουργούνται στο παγκόσμιο εμπόριο, με μαθηματική ακρίβεια θα οδηγήσουν και σε περαιτέρω όξυνση των ενδοκαπιταλιστικών ανταγωνισμών. Οι ισχυροί ιμπεριαλιστικοί άξονες, παρασέρνοντας και τις περιφερειακές χώρες, προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το φιάσκο μέσω εμπορικών και διπλωματικών πολέμων, με λάφυρο τους εμπορικούς δρόμους σε θάλασσα και στεριά. Οι νέες συμμαχίες που συνάπτονται και η ανάδειξη της Κίνας σε ολοένα και μεγαλύτερη γεωστρατηγική δύναμη αναδιαρθρώνουν ξανά τον εμπορικό χάρτη της γης.
Το ατύχημα του Ever Given έδωσε μια πρώτη γεύση του πόσο εύθραυστη είναι η παγκόσμια γραμμή εμπορίου και μια υπενθύμιση ότι οι μεταφορικές και τα μεγάλα καπιταλιστικά κράτη επεμβαίνουν καταστροφικά στις παραδοσιακές και ζωτικές δραστηριότητες του ανθρώπου.

ΠΗΓΗ: prin.gr

  • Τελευταια
  • Δημοφιλή