EUROKINISSI / ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ

Οχι μόνο δεν επιτεύχθηκε ο στόχος της κυβέρνησης να λειτουργούν 2.500 θέσεις φιλοξενίας για ασυνόδευτους ανήλικους πρόσφυγες στο τέλος του 2017, αλλά οι θέσεις μειώθηκαν σε σχέση με το 2016.

Αυξήθηκαν αντιθέτως οι θέσεις στα κέντρα κράτησης και ο αριθμός όσων κρατήθηκαν, ενώ σημειώθηκαν καθυστερήσεις και προβλήματα στη διαδικασία ασύλου, εξαιτίας της μεγάλης αύξησης των αιτημάτων αλλά και των αλλεπάλληλων εσπευσμένων τροποποιήσεων της διαδικασίας ασύλου, προκειμένου να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της ευρωτουρκικής συμφωνίας.

Το αποτέλεσμα ήταν να επιδεινωθούν τα προβλήματα σε όλη την αλυσίδα της διαχείρισης του προσφυγικού, όπως δείχνουν τα στοιχεία της ετήσιας έκθεσης AIDA (Asylum Information Database) που καταγράφει τις εξελίξεις σχετικά με το άσυλο σε 23 χώρες υπό τον συντονισμό του δικτύου οργανώσεων Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προσφύγων και Εξορίστων (ECRE). Την έκθεση για την Ελλάδα εκπόνησε το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες.

Καταγράφει σημαντική μείωση των αφίξεων στα νησιά, 29.718 το 2017 από 173.450 το 2016.

Η μεγάλη πλειονότητα συνέχισε να προέρχεται από χώρες με προσφυγικό προφίλ, τη Συρία σε ποσοστό 42% και το Ιράκ σε ποσοστό 20%, ενώ μεγάλο ήταν το ποσοστό προέλευσης από το Αφγανιστάν.

Η καταγραφή

Αυξημένες κατά 15% ήταν οι αιτήσεις ασύλου, φτάνοντας τις 58.661. Ο αριθμός αντιστοιχεί στο 8,5% των αιτήσεων σε όλη την Ε.Ε.

Αναλογικά με τον πληθυσμό η Ελλάδα δέχτηκε 5.295 αιτήσεις ανά ένα εκατομμύριο πληθυσμού, τις περισσότερες στην Ευρώπη.

Τις περισσότερες τις υπέβαλαν Σύροι, 16.396 αιτήσεις, και ακολούθησαν στις πρώτες θέσεις Πακιστανοί με 9,923, Ιρακινοί με 7.924, Αφγανοί με 7.567.

Αυξημένες ήταν οι αιτήσεις Τούρκων, που έφτασαν τις 1.827 το 2017 έναντι 189 το 2016.

Η διεκπεραίωση των αιτήσεων διήρκεσε 48 μέρες κατά μέσο όρο το 2017, από τη στιγμή της πλήρους καταγραφής της αίτησης μέχρι την απόφαση σε πρώτο βαθμό.

Ομως ο χρόνος αναμονής των ενδιαφερόμενων ήταν πολύ μεγαλύτερος. Aπό τη διαδικασία προκαταγραφής μέχρι την πλήρη καταγραφή χρειάστηκαν άλλες 34 μέρες, ενώ είναι άγνωστο πόσο χρειάστηκε μέχρι να καταφέρουν οι ενδιαφερόμενοι να ενταχθούν στη διαδικασία προκαταγραφής στην ενδοχώρα, όπου η μόνη πρόσβαση για τους περισσότερους ήταν μέσω του εξαιρετικά υποστελεχωμένου τμήματος της υπηρεσίας Ασύλου που δέχεται τις κλήσεις Skype.

Εκτιμάται ότι στο μέλλον θα αποτυπωθούν πολύ μεγαλύτερες καθυστερήσεις. Στα τέλη του 2017 4.052 υποθέσεις παρέμεναν ανοιχτές περισσότερο από ένα χρόνο.

Μέχρι τα τέλη του Ιανουαρίου το 74,1% των υποθέσεων δεν είχε φτάσει στο στάδιο της συνέντευξης. Το ραντεβού για τη συνέντευξη ορίζονται ύστερα από ένα χρόνο ή και περισσότερο από την πλήρη καταγραφή.

Συνολικά 22.513 αιτήσεις διεκπεραίωσε η υπηρεσία Ασύλου το 2017.

Προσφυγικό καθεστώς αναγνωρίστηκε σε 9.323 περιπτώσεις, ποσοστό 41,4%, και καθεστώς επικουρικής προστασίας σε 1.041, ποσοστό 4,6%. Απορρίφθηκαν 12.149 αιτήσεις, ποσοστό 54%. Πολύ μικρότερο είναι ωστόσο το ποσοστό αναγνώρισης των ασυνόδευτων ανηλίκων, 27,5%.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαδικασία που ακολουθήθηκε για τους Σύρους στα νησιά.

Εξετάστηκαν 1.276 αιτήσεις Σύρων με το ερώτημα αν αποτελεί γι’ αυτούς ασφαλή τρίτη χώρα η Τουρκία. Θετική ήταν η απάντηση σε 912 περιπτώσεις, ποσοστό 71,4%, και αρνητική σε 364 περιπτώσεις, ποσοστό 28,6%.

Πολύ διαφορετική είναι η εικόνα στις δευτεροβάθμιες επιτροπές. Η αναγνώριση προσφυγικού καθεστώτος από τις νέες Επιτροπές Προσφυγών, στις οποίες συμμετέχουν δικαστές, δεν ξεπέρασε το ποσοστό του 1,84%, ενώ δόθηκε ανθρωπιστική προστασία σε ποσοστό 3,54% και επικουρική προστασία σε 0,99%.

Οι απορρίψεις έφτασαν το ασυνήθιστα μεγάλο ποσοστό του 93,63%.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η έκθεση κάνει λόγο για ανησυχητική εξέλιξη από την πλευρά της αποτελεσματικότητας και του κράτους δικαίου, καθώς προκύπτει εύλογα το ερώτημα αν οι δικαστές προτάσσουν κριτήρια πολιτικής σκοπιμότητας.

Η έκθεση σημειώνει ότι κατά τη διάρκεια της χρονιάς ασκήθηκε πίεση, προφανώς από τις ευρωπαϊκές και ελληνικές αρχές, να μειωθεί ο αριθμός όσων αναγνωρίζονται ευάλωτοι στα νησιά.

Υπογραμμίζει ωστόσο ότι όχι μόνο δεν είναι υπερβολικός ο αριθμός, αλλά ότι αντιθέτως πολλοί ευάλωτοι παραμένουν χωρίς αναγνώριση και χωρίς την ενδεδειγμένη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ανθρωπιστική φροντίδα.

Διαπιστώνεται τάση επιστροφής της κράτησης, χωρίς να τηρούνται οι δικονομικές εγγυήσεις και οι προϋποθέσεις του νόμου.

Από τις 46.124 αποφάσεις απέλασης που βγήκαν το 2017, οι 25.810 συνοδεύτηκαν με απόφαση κράτησης έναντι 14.864 αποφάσεων κράτησης το 2016. Οι κρατούμενοι που ζητούν άσυλο αυξήθηκαν σε 9.534 έναντι 4.072 το 2016.

Πολλές συλλήψεις αφορούν την παραβίαση του αμφιλεγόμενου γεωγραφικού περιορισμού.

Στην περίπτωση αυτή οι συλληφθέντες τέθηκαν σε αυτόματη κράτηση, χωρίς καμία άλλη προϋπόθεση και εγγύηση, γεγονός εξαιρετικά προβληματικό, και επιστράφηκαν στα νησιά.

Στην ενδοχώρα

Οι θέσεις φιλοξενίας για ασυνόδευτους ανήλικους πρόσφυγες ανέρχονταν σε 1.530 τον Ιανουάριο του 2018, μειωμένες σε σχέση με τις 1.896 θέσεις που υπήρχαν τον Ιανουάριο του 2017, παρά τον διακηρυγμένο στόχο του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής να λειτουργούν 2.500 θέσεις φιλοξενίας ασυνόδευτων ανήλικων μέχρι το τέλος του 2017.

Την ίδια περίοδο από τους 3.350 ασυνόδευτους ανηλίκους, οι 2.290 βρίσκονταν σε λίστα αναμονής για μία θέση σε ενδεδειγμένη δομή φιλοξενίας.

Στα νησιά οι δομές συνέχισαν να φιλοξενούν πολύ μεγαλύτερο αριθμό από τη χωρητικότητά τους, με αποτέλεσμα να σημειώνονται σοβαρές ανεπάρκειες και δυσλειτουργίες στην εξυπηρέτηση των καθημερινών αναγκών των προσφύγων όπως και στην ιατροφαρμακευτική τους φροντίδα.

Στην ενδοχώρα η έκθεση επισημαίνει ότι παραμένουν κακές οι συνθήκες σε έναν αριθμό δομών, ενώ σημειώνει ότι δεν υπάρχει διορισμένο εποπτικό όργανο των δομών ούτε μηχανισμός υποβολής παραπόνων.

Σύμφωνα πάντως με πρόσφατη άτυπη ενημέρωση του νέου υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής, Δημήτρη Βίτσα, στόχος του υπουργείου είναι να ανατεθεί η λειτουργία κάθε δομής σε διοικητικό συμβούλιο, με συμμετοχή αιρετών της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Τέλος, εξαιρετικά προβληματικός είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζει η Ελλάδα τις αιτήσεις των οικογενειών των προσφύγων που θέλουν να ζήσουν με τους δικούς τους στη χώρα μας.

Υπήρξαν 245 αιτήσεις οικογενειακής επανένωσης στην υπηρεσία Ασύλου, για τις οποίες δεν υπάρχει ενημέρωση.

Σε 13 συγγενείς δόθηκε βίζα για εξαιρετικούς ανθρωπιστικούς λόγους ύστερα από θετική εισήγηση της υπηρεσίας Ασύλου.

Υπήρξαν επίσης 17 αιτήσεις στη διεύθυνση Αλλοδαπών Αττικής, που απορρίφθηκαν.