Σήμερα: 29/03/2024
Δευτέρα, 30 Οκτωβρίου 2017 06:25

Αντίσταση και δοσολογισμός

Γράφτηκε από τον

ergates-oxi-germania.jpg

Η σκληρή καθημερινότητα και αβεβαιότητα που βίαια είχε επιβάλει η τριπλή κατοχή με τις στερήσεις, την πείνα και την έλλειψη ασφάλειας στην ύπαιθρο και την αδυναμία του κατοχικού κράτους να προστατέψει τους πολίτες του οδήγησαν σε μια de facto απονομιμοποίηση του κράτους και προκάλεσαν έντονο πολιτικό προβληματισμό.

Αρχικά, μεμονωμένα άτομα και ομάδες κινητοποιούνται πραγματοποιώντας αυθόρμητες αντιστασιακές ενέργειες. Η πιο γνωστή έγινε τη νύχτα της 31ης Μάιου 1941, ένα μόλις μήνα μετά την είσοδο των Γερμανών, όταν ο Μανώλης Γλέζος και ο Απόστολος Σάντας κατέβασαν τη χιτλερική σημαία από το βράχο της Ακρόπολης.

Δεξιά η ανακοίνωση του Γερμανού Φρουράρχου Αθηνών αναγγέλει την ποινή του θανάτου για τους δράστες της υποστολής της σημαίας, Ελεύθερο Βήμα, Κυριακή 1 Ιουνίου 1941

Κομμουνιστές που δραπετεύουν από την εξορία δημιουργούν τους πρώτους πυρήνες αντίστασης. Πατριωτικές οργανώσεις σχηματίζονται σε διάφορες περιοχές της χώρας. Μέσα από πολύμορφες διαδικασίες και σκληρούς αγώνες, το ΕΑΜ, που ξεκινά ως μια πολιτική πρωτοβουλία του ΚΚΕ και μικρότερων προοδευτικών κομμάτων, θα αναδειχτεί ως η μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση, ένα πραγματικά κοινωνικό φαινόμενο ανεπανάληπτων διαστάσεων.

Μαζική διαμαρτυρία στην Αθήνα

Η πρώτη μεγάλη απεργία ξέσπασε στις 12 Απριλίου 1942 από τον χώρο των δημοσίων υπαλλήλων αιφνιδιάζοντας την κυβέρνηση Τσολάκογλου.

Λίγες μέρες πριν το ΕΑΜ από κοινού με άλλες οργανώσεις γιόρτασε την εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου με τη συμμετοχή κυρίως της νεολαίας και παρουσία των αναπήρων του αλβανικού μετώπου. Η διαδήλωση των νέων στους δρόμους της Αθήνας και το στεφάνωμα ανδριάντων αγωνιστών του 1821 υπήρξε η πρώτη σημαντική εκδήλωση πατριωτικού χαρακτήρα της Αντίστασης.

Στις 7 Σεπτεμβρίου 1942 ξέσπασε μεγάλη γενική απεργία που διήρκεσε 4 μέρες. Στην απεργία συμμετείχαν λιμενεργάτες του Πειραιά, υπάλληλοι υπουργείων, τραπεζών και δικαστηρίων, υπάλληλοι του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου και του τραμ καθώς και εργαζόμενοι στα επιταγμένα από τις κατοχικές δυνάμεις εργοστάσια.

Η αντιστασιακή δράση την Αθήνα το φθινόπωρο του 42 κλιμακώθηκε και με δυναμικές ενέργειες. Στις 20 Σεπτεμβρίου 1942 μέλη της οργάνωσης ΠΕΑΝ ανατίναξαν το κτήριο της οδού Πατησίων 8 όπου συστεγάζονταν η φιλοναζιστική οργάνωση ΕΣΠΟ και τμήματα της Βέρμαχτ. Οι Γερμανοί, μετά από προδοσία, συνέλαβαν τους υπεύθυνους της ενέργειας, τον Κώστα Περρίκο και 3 συντρόφους του, και τους εκτέλεσαν.

«Δόξα». Παράνομη εφημερίδα της αντιστασιακής οργάνωσης ΠΕΑΝ (Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων), αφιέρωμα στον Κώστα Περρίκο, Γενικά Αρχεία του Κράτους – Κεντρική Υπηρεσία

Η μαζικότερη έως τότε αντιστασιακή ενέργεια υπήρξε η μαζική διαδήλωση του ΕΑΜ και του ΕΑΜ Νέων στις 22 Δεκεμβρίου 1942. Ήταν η πρώτη διαδήλωση που συγκέντρωσε περίπου 30 με 40 χιλιάδες φοιτητές, εργάτες, υπαλλήλους και μαθητές έχοντας εκτός από το επισιτιστικό αμιγώς πολιτικά αιτήματα ενάντια στις συλλήψεις και τις εκτελέσεις Ελλήνων από τις Δυνάμεις Κατοχής. Εκεί καταγράφεται και ο πρώτος νεκρός του μαζικού αντιστασιακού κινήματος στην Αθήνα, ο φοιτητής Μήτσος Κωνσταντινίδης.

Η πολιτικοποίηση του κινήματος στην Αθήνα σχετιζόταν με τις εξελίξεις τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της χώρας.

Τη νύχτα της 25ης προς 26η Νοεμβρίου 1942 τμήμα από εκατόν πενήντα αντάρτες του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Άρη Βελουχιώτη, εξήντα αντάρτες του ΕΔΕΣ με επικεφαλής τον Ναπολέοντα Ζέρβα και δώδεκα ειδικά εκπαιδευμένοι άνδρες της SOE, του τμήματος εκείνου των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών για αποστολές ανορθόδοξου πολέμου στα κατεχόμενα υπό τον Άξονα εδάφη, ανατίναξαν τη γέφυρα του Γοργοποτάμου.

Μια βδομάδα πριν πραγματοποιήθηκε η αντεπίθεση του Κόκκινου Στρατού στο Σταλίνγκραντ ενώ στις αρχές του ίδιου μήνα έγινε γνωστή η μεγάλη νίκη των συμμάχων στο Ελ Αλαμέιν.

Αφίσα της ΕΠΟΝ (Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων) που αναδεικνύει τη συμμετοχή των γυναικών στην Αντίσταση, Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας

Στις 23 Φεβρουαρίου 1943 ιδρύθηκε η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων από τη συνένωση εννέα αντιστασιακών νεολαίστικων οργανώσεων. Την επομένη στις 24 Φεβρουαρίου εκδηλώθηκε γενική απεργία στην Αθήνα και διαδήλωση περισσότερο από 50.000 Αθηναίων στο κέντρο της πόλης. Το μέγεθος και η μαχητικότητα της διαδήλωσης προκάλεσε την άμεση αντίδραση των Δυνάμεων Κατοχής.

Η βίαιη καταστολή της διαδήλωσης είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο τουλάχιστον τριών και τον τραυματισμό 59 διαδηλωτών. Οι κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν τις επόμενες μέρες κορυφώθηκαν στις 5 Μαρτίου 1943 ημέρα νέας γενικής απεργίας. Η κινητοποίηση αυτή που ήταν η μαζικότερη έως τότε μετατράπηκε σε μια τεράστια διαδήλωση ενάντια στην πολιτική επιστράτευση.

Παρά την επέμβαση των Ιταλών καραμπινιέρων μέρος των διαδηλωτών εισέβαλε στο Υπουργείο Εργασίας και έκαψε τις καταστάσεις με δεκάδες χιλιάδες ονόματα όσων επρόκειτο να επιστρατευτούν για υποχρεωτική εργασία προς όφελος του Άξονα. Οι συγκρούσεις στο κέντρο της Αθήνας προκάλεσαν πολλά θύματα και πολλές δεκάδες τραυματίες.

Αφίσα του Εργατικού ΕΑΜ ενάντια στην εθελοντική εργασία Ελλήνων στη Γερμανία, Γενικά Αρχεία του Κράτους – Κεντρική Υπηρεσία

Κατά την καταστολή των κινητοποιήσεων στο κέντρο της Αθήνας καταγράφεται για πρώτη φορά η χρήση ένοπλης βίας από τα ελληνικά σώματα ασφαλείας ενάντια στο αντιστασιακό κίνημα. Οι κινητοποιήσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα την αντικατάσταση του κατοχικού πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Λογοθετόπουλου από τον Ιωάννη Ράλλη τον Απρίλιο 1943.

Η αλλαγή αυτή μαζί με την ανάληψη αρμοδιοτήτων τήρησης της τάξης στην Αθήνα από τις Γερμανικές δυνάμεις αντί των Ιταλικών σηματοδότησε και τη σκλήρυνση της στάσης απέναντι στο αντιστασιακό κίνημα.

Αυτό εκδηλώθηκε τις 22 Ιουλίου 1943 στη διαδήλωση ενάντια στην επέκταση της βουλγαρικής ζώνης κατοχής στην Κεντρική Μακεδονία. Όταν η κεφαλή της διαδήλωσης έφτασε μπροστά στην Τράπεζα της Ελλάδας στην οδό Πανεπιστημίου γερμανικά άρματα και στρατιωτικά φορτηγά άνοιξαν πυρ κατά των διαδηλωτών. Οι συγκρούσεις επεκτάθηκαν στους γύρω δρόμους με τους Γερμανούς και την Ελληνική Χωροφυλακή να καταδιώκουν τους διαδηλωτές οι οποίοι άφησαν πίσω τους 60 νεκρούς και τραυματίες.

Ο διορισμένος από τις γερμανικές αρχές Κατοχής πρωθυπουργός Ιωάννης Ράλλης σε πασχαλινό γεύμα. Δεξιά του ο αντισυνταγματάρχης Βασίλειος Δερτιλής, διοικητής των Ταγμάτων Ασφαλείας και αριστερά του ο Γερμανός αξιωματικός Φίσερ, Αρχείο ΕΡΤ – Πέτρος Πουλίδης

Τάγματα Ασφαλείας

Ένας από τους βασικούς όρους που έθεσε ο Ιωάννης Ράλλης στους Γερμανούς για την ανάληψη της πρωθυπουργίας ήταν η συγκρότηση ενόπλων σωμάτων για την προστασία, όπως υποστήριζε του κοινωνικού καθεστώτος από τον κομμουνισμό. Τα σώματα αυτά θα μείνουν γνωστά ως Τάγματα Ασφαλείας. Λίγους μήνες αργότερα, από το φθινόπωρο 1943 τα σώματα αυτά θα υπαχθούν άμεσα στον Γερμανό αρχηγό των SS στην Ελλάδα.

Για την καταστολή της Αντίστασης κινητοποιήθηκαν και άλλα σώματα Ασφαλείας όπως το Μηχανοκίνητο τμήμα της Αστυνομίας πόλεων με επικεφαλής τον Νίκο Μπουραντά και η διεύθυνση Ειδικής Ασφαλείας του κράτους με επικεφαλής τον απόστρατο αξιωματικό της χωροφυλακής Απόστολο Λάμπου. Ο μετασχηματισμός των Σωμάτων Ασφαλείας σε αντικομμουνιστική δύναμη κρούσης συνετελέσθη με την ενθάρρυνση των Αρχών Κατοχής.

Το καλοκαίρι του 1944 η βία και η τρομοκρατία των δυνάμεων Κατοχής και της κυβέρνησης Ράλλη κλιμακώθηκε με τη διενέργεια μπλόκων στις γειτονιές της Αθήνας. Στις 4 Ιουλίου χτυπήθηκαν η Καισαριανή, το Παγκράτι, η Γούβα και ο Άγιος Ιωάννης. Ένα μήνα μετά στις 7 Αυγούστου μετά το μπλόκο του Βύρωνα. Συνελήφθηκαν 1000 άτομα από τα οποία τα 600 οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο του Χαιδαρίου περίπου 400 στάλθηκαν όμηροι στη Γερμανία. Καλογρέζα 15 Μαρτίου 1944, Περιστέρι 6 Ιουλίου, Δουργούτι, Δάφνη, Νέα Σμύρνη στις 9 Αυγούστου με 5.000 συλληφθέντες και 190 επι τόπου εκτελεσμένους. Στην Κοκκινιά 17 Αυγούστου με 3.000 συλληφθέντες και 137 εκτελεσθέντες και στην Καλλιθέα στις 24-25 και 28 Αυγούστου. Τα μπλόκα χάραξαν μια βαθιά διαχωριστική γραμμή στη βάση της ελληνικής κοινωνίας όπου στη μνήμη κυριαρχεί η ένοπλη βία των ελληνικών σωμάτων ασφαλείας παρά και τη συμμετοχή των γερμανικών δυνάμεων.

Συσσίτιο Ανδρών Ταγμάτων Ασφαλείας στην Αθήνα, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο – Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  • Mazower Mark, Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της Κατοχής, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1994.
  • Χανδρινός Ιάσονας, Το τιμωρό χέρι του λαού. Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα 1942-1944, Αθήνα, Θεμέλιο, 2012.
  • Χαραλαμπίδης Μενέλαος, Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2012

Πηγή:ergasianet.gr

  • Τελευταια
  • Δημοφιλή