Εκτύπωση αυτής της σελίδας
Κυριακή, 11 Αυγούστου 2019 19:56

Μεταπολίτευση: Η ομαλή μετάβαση από τη χούντα στον αστικό κοινοβουλευτισμό

Γράφτηκε από τον

_Η_ομαλή_μετάβαση_από_τη_χούντα_στον_αστικό_κοινοβουλευτισμό.jpg

Δημήτρης Γρηγορόπουλος

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

  • 15 Ιουλίου 1974: Χουντικό πραξικόπημα στην Κύπρο ανατρέπει τον πρόεδρο Μακάριο.
  • 20 Ιουλίου 1974: Με πρόσχημα το πραξικόπημα, η Τουρκία εισβάλλει στην Κύπρο.
  • 23 Ιουλίου 1974: Σε σύσκεψη στρατιωτικών αρχηγών με πολιτικούς παράγοντες, η εξουσία παραδίδεται σε πολιτική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Κ. Καραμανλή
  • 14 Αυγούστου 1974: Ενώ διεξάγονται διεθνείς διαπραγματεύσεις, η Τουρκία πραγματοποιεί νέα εισβολή και καταλαμβάνει το 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας.
  • 17 Νοεμβρίου 1974: Οι πρώτες μεταδικτατορικές εκλογές, η ΝΔ παίρνει το 54,4% των ψήφων.
  • 8 Δεκεμβρίου 1974: Στο δημοψήφισμα για το πολιτειακό, το 69,18% ψηφίζει Δημοκρατία και το 30,82% Μοναρχία.

Στις 23 Ιουλίου 1974 σε σύσκεψη των στρατιωτικών αρχηγών με κορυφαίους αστούς πολιτικούς αποφασίζεται η παράδοση της εξουσίας σε πολιτική κυβέρνηση με επικεφαλής τον πρώην πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο οποίος επέστρεψε στην Ελλάδα από το Παρίσι την επόμενη μέρα. Με την «μεταπολίτευση» πραγματοποιήθηκε η ομαλή μετάβαση από την αστική στρατιωτική δικτατορία σε επιλεγμένη από τη στρατιωτική ηγεσία αστική πολιτική κυβέρνηση μη εκλεγμένη με κοινοβουλευτικές διαδικασίες.

Με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο (Αττίλας 20/7/1974) το δικτατορικό καθεστώς που προέκυψε απ’το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 αυτοκαταργείται, αναθέτοντας την εξουσία σε πολιτική κυβέρνηση υπό τον Κ. Καραμανλή. Είχε προηγηθεί στις 15 Ιουλίου 1974 στρατιωτικό πραξικόπημα από μονάδες ελεγχόμενες από την ελληνική χούντα που ανέτρεψε τον πρόεδρο Μακάριο και τοποθέτησε στη θέση του τον Νικόλαο Σαμψών. Με αφορμή το χουντικό πραξικόπημα η Τουρκία, επικαλούμενη τα δικαιώματά της ως εγγυήτριας δύναμης (ακόμη και σήμερα τα επικαλείται) εισβάλλει στη διχασμένη και σχεδόν ανοχύρωτη Κύπρο και καταλαμβάνει σημαντική έκταση στο βόρειο τμήμα της. Η τουρκική εισβολή αλλάζει ραγδαία τα πολιτικά δεδομένα στην Ελλάδα. Η χούντα αιφνιδιασμένη από τις συνέπειες της άφρονος πολιτικής της διχάζεται. Ο «αόρατος δικτάτορας» Ιωαννίδης επιμένει στον πόλεμο κατά της Τουρκίας και προχωρεί σε μια άθλια οργανωμένη γενική επιστράτευση. Οι μέχρι τότε όμως πιστοί σ’ αυτόν στρατιωτικοί ηγέτες διαφωνούν και αποφασίζουν να απεκδυθούν κάθε πολιτική εξουσία.

Στις 23 Ιουλίου σε σύσκεψη των στρατιωτικών αρχηγών με κορυφαίους αστούς πολιτικούς και παράγοντες της δημόσιας ζωής αποφασίζεται η παράδοση της εξουσίας σε πολιτική κυβέρνηση με επικεφαλής τον πρώην πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή. Έτσι, η 23η Ιουλίου αποτελεί την απαρχή της λεγόμενης «μεταπολίτευσης», της ομαλής μετάβασης από την αστική στρατιωτική δικτατορία σε επιλεγμένη από τη στρατιωτική ηγεσία αστική πολιτική κυβέρνηση μη εκλεγμένη με κοινοβουλευτικές διαδικασίες. H κυβέρνηση συγκροτείται από παράγοντες του αστικού πολιτικού κόσμου και ορισμένες προσωπικότητες της αντιδικτατορικής πάλης (Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας).

Η κυβέρνηση προέβη άμεσα σε δέσμη μεταρρυθμίσεων για την ομαλή μετεξέλιξη του στρατιωτικού καθεστώτος σε αστικοκοινοβουλευτικό καθεστώς. Εξήγγειλε γενική αμνηστία από την οποία εξαιρέθηκαν μόνον οι πρωταίτιοι της χούντας. Η πλειοψηφία των χουντικών απαλλάχτηκε με το νομικό εφεύρημα του «στιγμιαίου» εγκλήματος. Μεταξύ αυτών και ο δοτός πρωθυπουργός του 1973, Σπύρος Μαρκεζίνης.

Η δίκη των χουντικών παρά την επιείκεια στον καθορισμό των κατηγορουμένων και στην εκτέλεση των ποινών, απομυθοποίησε τη χούντα, απέδειξε την απάνθρωπη και εγκληματική συμπεριφορά της, τις ευθύνες της για το εθνικό έγκλημα της Κύπρου. Η δίκη διήρκεσε περίπου ένα μήνα (23 Ιουλίου-23 Αυγούστου 1975) και κατέληξε σε βαριές καταδίκες για τα ποινικά αδικήματα της στάσης κατά της πολιτείας και της εσχάτης προδοσίας. Οι βασικοί πρωταίτιοι καταδικάστηκαν σε θάνατο. Αλλά με παρέμβαση της εκτελεστικής εξουσίας, δια του πρωθυπουργού Κ. Καραμανλή, η θανατική ποινή μετατράπηκε σε ισόβια δεσμά. Η παρέμβαση αυτή της κυβέρνησης στις αποφάσεις της δικαιοσύνης προκάλεσε θύελλα διαμαρτυριών απ’ την αντιπολίτευση, που απαίτησε την εκτέλεση της θανατικής ποινής. Η νομική αντιμετώπιση της χούντας ολοκληρώθηκε στη διάρκεια του 1975 με τη «Δίκη των βασανιστών της ΕΔΑ» και τη «Δίκη του Πολυτεχνείου», με βαριά καταδίκη βασικών κατηγορούμενων σε ισόβια δεσμά και πολυετείς φυλακίσεις.

Η διαδικασία ομαλής και συμβιβαστικής μετάβασης από το ένα αστικό καθεστώς στο διάδοχο, εξηγεί αυτόν τον «γενναιόδωρο» συμβιβασμό του Κ. Καραμανλή, που ήταν όμως εξαιρετικά επικίνδυνος για τη νεότευκτη αστική δημοκρατία. Σχολιάζοντας αυτόν τον συμβιβασμό ο ηγέτης του ΠΑΣΟΚ (3 Σεπτέμβρη 1974) Ανδρέας Παπανδρέου, δήλωσε ότι «η Μεταπολίτευση δεν αποτελεί τίποτε άλλο παρά αλλαγή φρουράς της Δεξιάς».

Στην πρώτη περίοδο της Μεταπολίτευσης ολοκληρώνεται η ανασυγκρότηση της πολιτικής ζωής σε αστικοδημοκρατικές βάσεις. Καταργούνται οι εμφυλιοπολεμικοί νόμοι 509 και 375 και νομιμοποιείται το ΚΚΕ μετά από 28 χρόνια παρανομίας. Παράλληλα, αποκτούν νομιμότητα όλες οι άλλες δυνάμεις της Αριστεράς απ’το ευρωκομμουνιστκό ΚΚΕ Εσωτερικού ως τις μικρότερης εμβέλειας οργανώσεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Πραγματοποιούνται οι πρώτες μεταδικτατορικές εκλογές την επέτειο του Πολυτεχνείου (17 Νοέμβρη). Θριαμβεύει με 54% η Νέα Δημοκρατία, το κόμμα που ίδρυσε ο Κ. Καραμανλής, συσπειρώνοντας την προδικτατορική ΕΡΕ και σημαντικό τμήμα του Κέντρου. Ακολουθεί η Ένωση Κέντρου, σε πτωτική όμως πορεία. Στην πρώτη συμμετοχή του το ΠΑΣΟΚ εξασφαλίζει ένα ποσοστό 13,6%. Εμφανίζει δυναμικές τάσεις με αριστερές θέσεις και θα κερδίσει τις εκλογές στις 18 Οκτώβρη 1981, με ποσοστό 48,06%. Τέταρτη στις εκλογές του 1974 ήλθε η Ενωμένη Αριστερά (ΚΚΕ, ΚΚΕ Εσωτ., ΕΔΑ) με ποσοστό 9,5%, που διαλύθηκε μετά τις εκλογές. Η φιλοχουντική ΕΔΕ του Πέτρου Γαρουφαλιά υπέστη συντριβή. Λαμβάνοντας 1,08%, απέτυχε να εισέλθει στη Βουλή και αυτοδιαλύθηκε.

Η πλειοψηφία των χουντικών απαλλάχτηκε με το νομικό εφεύρημα του «στιγμιαίου» εγκλήματος

Μετά τον σχηματισμό της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας έγινε σαφές σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο ότι η χώρα δεν μπορεί να επιστρέψει στο προδικτατορικό πολιτικό καθεστώς, που είχε υποστεί πρωτοφανή φθορά. Στη βάση αυτή επαναφέρθηκε μεν σε ισχύ το Σύνταγμα του 1952, παρέμεινε όμως εκκρεμές ζήτημα ο χαρακτήρας του πολιτεύματος. Η κυβέρνηση αναγνώρισε την ύπαρξη καθεστωτικού ζητήματος και γι΄ αυτό προσέφυγε στη λαϊκή ετυμηγορία (δημοψήφισμα) για τη λύση αυτού του ζητήματος.Το σχετικό δημοψήφισμα προκηρύχτηκε για τις 8 Δεκεμβρίου του 1974 (τρεις εβδομάδες μετά τις βουλευτικές εκλογές). Στο πρώτο ελεύθερο από καταβολής νεοελληνικού κράτους δημοψήφισμα η λαϊκή ετυμηγορία υπήρξε κατηγορηματική. Επί 4.690.986 εγκύρων ψηφοδελτίων, η ψήφος υπέρ της Δημοκρατίας (αβασίλευτης δημοκρατίας) συγκέντρωσε 3.245.111 ψήφους (δηλαδή ποσοστό 69,18%), ενώ η Μοναρχία (βασιλευόμενη δημοκρατία) συγκέντρωσε μόλις 1.445,875 ψήφους (δηλαδή ποσοστό 30,82%). Με την κατάργηση της μοναρχίας συμπληρώνεται η βασική δέσμη των μεταρρυθμίσεων για την ανασυγκρότηση της μεταδικτατορικής αστικής δημοκρατίας. Έτσι, η νεότευκτη αστική δημοκρατία απαλλάχτηκε απ’τον αναχρονιστικό θεσμό της βασιλείας, που επί Κωνσταντίνου, ιδίως, είχε επιβαρυνθεί με πρωτοφανείς επεμβάσεις στην πολιτική ζωή,όπως η εξώθηση σε παραίτηση του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου.

πηγη:  prin.gr